Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam - A

Quy hoạch phát triển, ứng dụng năng lượng nguyên tử thời kỳ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050

Trần Bích Ngọc — Mon, 10 Mar 2025 00:00:00 +0700

Ngày 05/02/2025, Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn đã ký Quyết định số 245/QĐ-TTg phê duyệt Quy hoạch phát triển, ứng dụng năng lượng nguyên
tử (NLNT) thời kỳ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch). Bài viết giới thiệu một số vấn đề tổng quan liên quan đến Quy hoạch này.

Xuất bản sách khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong bối cảnh chuyển đổi số ở Việt Nam hiện nay

Bùi Minh Cường — Mon, 10 Mar 2025 00:00:00 +0700

Sách khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo giữ vai trò quan trọng trong việc truyền bá tri thức, thúc đẩy nghiên cứu và hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội. Trong bối cảnh chuyển đổi số, ngành xuất bản sách khoa học tại Việt Nam đang đứng trước những cơ hội lớn để đổi mới, nhưng đồng thời cũng đối mặt với không ít thách thức. Việc số hóa nội dung, phát triển nền tảng xuất bản điện tử, ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào biên tập và phân phối giúp mở rộng khả năng tiếp cận sách khoa học. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra bài toán về đảm bảo chất lượng, quyền sở hữu trí tuệ và sự thích ứng của ngành xuất bản truyền thống. Trước thực tế đó, việc nâng cao chất lượng xuất bản sách khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là yêu cầu cấp thiết.

Luật Năng lượng Nguyên tử: Những vấn đề cơ bản cần sửa đổi

Vương Hữu Tấn — Mon, 10 Mar 2025 00:00:00 +0700

Luật Năng lượng nguyên tử (NLNT) năm 2008 còn có một số bất cập, thậm chí có những vi phạm nguyên tắc cơ bản về an toàn và an ninh theo khuyến cáo của Cơ quan NLNT quốc tế (IAEA). Ngay sau khi Luật NLNT được ban hành, IAEA đã có ý kiến góp ý, đề nghị chỉnh sửa. Năm 2013, Bộ Khoa học và Công nghệ đã đề nghị Chính phủ sửa Luật NLNT để đáp ứng yêu cầu triển khai Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Tuy nhiên, năm 2016, Quốc hội đã quyết định tạm dừng thực hiện
Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận nên vấn đề sửa Luật NLNT đã trở nên không còn cấp bách nữa. Gần đây, Đảng và Nhà nước đã có chủ trương tái khởi động Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận thì việc phải chỉnh sửa Luật NLNT năm 2008 là cần thiết và cấp bách.

Tính chất đa dạng của định nghĩa đổi mới sáng tạo

Hoàng Xuân Long, Hoàng Lan Chi — Mon, 10 Mar 2025 00:00:00 +0700

Định nghĩa đổi mới sáng tạo (ĐMST) được coi là điểm xuất phát khi phân tích các vấn đề về ĐMST. Tuy nhiên, bản thân định nghĩa ĐMST cũng là kết quả của quá trình làm rõ những nội dung, bản chất và xác lập hình thức thể hiện phù hợp với nhận thức của các thành phần chủ thể liên quan. Định nghĩa ĐMST tụ hợp nhiều mối quan hệ, chịu ảnh hưởng tác động từ nhiều yếu tố và hàm chứa nhiều góc độ nhìn nhận khác nhau. Tính chất đa dạng, phức tạp của định nghĩa ĐMST phản ánh sự phong phú trên thực tế của ĐMST. Việc định nghĩa ĐMST là cần thiết để có thể khai thác và nâng cao hiệu quả trong việc thúc đẩy hoạt động ĐMST.

Xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật trong nghiên cứu khoa học

Nguyễn Tuấn Anh — Mon, 10 Mar 2025 00:00:00 +0700

Tiêu chuẩn hóa là một yếu tố then chốt giúp đảm bảo chất lượng, độ chính xác và tăng sự minh bạch trong các nội dung nghiên cứu khoa học. Hoạt động xây dựng cũng như áp dụng tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật trong nghiên cứu khoa học không chỉ tạo ra cơ sở chung cho các nhà khoa học, mà còn thúc đẩy khả năng trao đổi và đánh giá các kết quả nghiên cứu giữa các cơ sở nghiên cứu. Quá trình này còn hỗ trợ tạo ra khung pháp lý, quy định rõ ràng về các phương pháp, quy trình và yêu cầu kỹ thuật, giúp kết quả từ các nghiên cứu khoa học có thể đạt độ tin cậy, là nguồn thông tin uy tín, hỗ trợ các hoạt động hợp tác quốc tế.

Tăng cường hoạt động so sánh liên phòng về đo lường

Ngô Thị Ngọc Hà — Mon, 10 Mar 2025 00:00:00 +0700

So sánh liên phòng (SSLP) về đo lường là việc tổ chức, thực hiện và đánh giá các phép đo hoặc phép thử trên cùng mẫu so sánh, hoặc trên các mẫu so sánh tương tự nhau bởi nhiều tổ chức tham gia thực hiện chương trình SSLP theo những điều kiện xác định trước. Kết quả của hoạt động SSLP được cơ quan quản lý và các tổ chức công nhận sử dụng làm bằng chứng, hỗ trợ cho việc công bố khả năng đo hiệu chuẩn (CMCs) của các tổ chức, doanh nghiệp trong nước và quốc tế.

Những yếu tố tác động đến việc định giá công nghệ: Khuyến nghị cho Việt Nam

Nguyễn Hoàng Nam — Mon, 10 Mar 2025 00:00:00 +0700

Công nghệ tri thức đã có những bước tiến vượt bậc. Cùng với sự phát triển không ngừng của khoa học và công nghệ, định giá công nghệ là một trong những
hoạt động quan trọng để góp phần tăng cường thương mại hóa công nghệ, cũng như khuyến khích, thúc đẩy quá trình chuyển giao và đổi mới công nghệ. Nhờ định giá công nghệ chính xác, các tổ chức tài chính quản lý rủi ro hiệu quả hơn và nâng cao tính cạnh tranh trên thị trường. Tuy vậy, việc định giá công nghệ không đơn thuần chỉ là việc xác định con số mà còn đòi hỏi phải phân tích kỹ lưỡng các yếu tố tác động. Sự phù hợp của quá trình định giá công nghệ phụ thuộc rất lớn vào việc đánh giá đầy đủ các yếu tố liên quan.

PGS.TS Đỗ Hương Lan: Khoa học xã hội và nhân văn trong thời đại công nghệ và đổi mới sáng tạo

Vũ Hưng — Mon, 10 Mar 2025 00:00:00 +0700

Trong kỷ nguyên số, khi công nghệ đang dẫn đầu sự thay đổi trên mọi lĩnh vực, có một câu hỏi ngày càng trở nên cấp thiết: Liệu công nghệ có đủ khả năng giải quyết mọi vấn đề của con người, xã hội và hành tinh? Hay chính chúng ta cần một “bản đồ” tư duy nhân văn để định hướng công nghệ phát triển theo cách bền vững và mang lại giá trị thực sự? Nhiều nhà lãnh đạo tập đoàn lớn trên thế giới đã khẳng định công nghệ chỉ có thể đạt đến đỉnh cao khi được dẫn dắt bởi tư duy nhân văn và những hiểu biết sâu sắc về xã hội, văn hóa và con người... Nhưng tại Việt Nam, khoa học xã hội và nhân văn (KHXH&NV) vẫn còn gặp phải không ít định kiến, bị xem là lĩnh vực hàn lâm, "xa rời thực tế" hoặc "không thiết thực". Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã có cuộc trò chuyện với PGS.TS Đỗ Hương Lan - Viện trưởng Viện Chính sách và Quản lý, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội về vấn đề này.

Xây dựng mô hình làng thông minh phát triển từ hội quán nông dân

Mon, 10 Mar 2025 00:00:00 +0700

Được sự hỗ trợ của Bộ Khoa học và Công nghệ thông qua đề tài độc lập cấp nhà nước “Nghiên cứu xây dựng mô hình làng thông minh phát triển từ hội quán nông dân tại Đồng Tháp”, mã số ĐTĐLCN-58/20, các nhà khoa học của Trường Đại học Bách khoa, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh đã nghiên cứu, phát triển mô hình “Làng thông minh” cấp thôn/ấp và cấp xã cùng với bộ tiêu chí, giải pháp phần mềm lõi “Làng thông minh” và 6 phân hệ ứng dụng phục vụ sản xuất và đời sống người dân ở vùng nông thôn.

Xây dựng thành công quy trình nuôi thương phẩm tôm mũ ni trắng

L.H — Mon, 10 Mar 2025 00:00:00 +0700

Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản III đã thực hiện thành công nhiệm vụ khoa học và công nghệ “Nghiên cứu khai thác và phát triển nguồn gen tôm mũ ni trắng”, qua đó xây dựng được quy trình công nghệ sản xuất giống và mô hình nuôi thương phẩm tôm mũ ni. Kết quả của đề tài giúp tạo ra nghề nuôi mới, góp phần nâng cao đời sống của người dân, đồng thời giảm sức ép khai thác tự nhiên, tái tạo quần đàn và bảo vệ nguồn gen tôm mũ ni trắng trước nguy cơ cạn kiệt.

PGS.TS. Nguyễn Thị Ái Nhung: Đưa dược liệu Việt Nam ra thế giới thông qua công bố khoa học

Lê Hạnh — Mon, 10 Mar 2025 00:00:00 +0700

Là một trong 15 nhà khoa học ASEAN được nhận Giải thưởng Sáng tạo châu Á năm 2024 do Quỹ toàn cầu Hitachi (Nhật Bản) trao tặng - PGS.TS Nguyễn Thị Ái Nhung, Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế đã vinh dự có tên trong hạng mục Giải Sáng tạo xuất sắc. Với thành công này, PGS.TS Nguyễn Thị Ái Nhung cùng cộng sự đã và đang góp phần giới thiệu dược liệu Việt Nam ra thế giới thông qua công bố khoa học.

Kiên Giang: Xây dựng thương hiệu gạo vùng U Minh Thượng

Phong Vũ — Mon, 10 Mar 2025 00:00:00 +0700

Thông qua việc thực hiện đề tài “Nghiên cứu phục tráng các giống lúa mùa đặc sản, hoàn thiện quy trình kỹ thuật canh tác và xây dựng thương hiệu gạo vùng U Minh Thượng, tỉnh Kiên Giang”, TS Trần Đình Giỏi và các cộng sự thuộc Viện Lúa Đồng bằng sông Cửu Long đã điều tra, khảo sát, thu thập được 22 giống, tuyển chọn và phục tráng thành công 3 giống lúa mùa: Ba Bụi, Một Bụi và Tiêu Chệt. Đây là những giống lúa có khả năng chịu mặn, năng suất cao, thích ứng tốt với biến đổi khí hậu và xâm nhập mặn.

Lạng Sơn: Hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc

Mon, 10 Mar 2025 00:00:00 +0700

Triển khai kế hoạch nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn giai đoạn 2021-2025, Trung tâm Mã số, Mã vạch Quốc gia được giao thực hiện dự án “Hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn”. Sau 3 năm triển khai (2022-2024), dự án đã hỗ trợ cho 15 doanh nghiệp, hợp tác xã tại tỉnh Lạng Sơn áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hoá,
góp phần nâng cao chất lượng, đặc biệt là những sản phẩm đặc sản, chủ lực của tỉnh.

7 công nghệ đáng chú ý năm 2025

Phạm Thịnh — Mon, 10 Mar 2025 00:00:00 +0700

Mỗi năm, Tạp chí Nature đều lựa chọn và giới thiệu những công nghệ mới có tiềm năng nổi bật trên thế giới. Năm 2025, các công nghệ được lựa chọn tập trung vào lĩnh vực khoa học sự sống như: liệu pháp tế bào CAR-T, mô hình nền tảng cho sinh học, phân tích vi sinh vật đơn bào... Dưới đây là 7 công nghệ được Nature đánh giá là đáng chú ý trong năm 2025.

Trung Quốc: Quá trình từ học hỏi đến sáng tạo công nghệ

Lê Đức Nguyên — Mon, 10 Mar 2025 00:00:00 +0700

Sau khi cải cách và mở cửa năm 1978, chỉ trong một thời gian tương đối ngắn, Trung Quốc đã đạt được mức tăng trưởng kinh tế đáng kinh ngạc, duy trì tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm 9,4% trong hơn 40 năm. Năm 2019, Trung Quốc đã trở thành nền kinh tế lớn thứ hai trên thế giới, sau Hoa Kỳ, vượt qua Anh, Pháp và Nhật Bản. Từ chỗ được coi là công xưởng của thế giới dựa trên lợi thế về nhân công giá rẻ, Trung Quốc đã nổi lên như một cường quốc công nghiệp hàng đầu, cạnh tranh với các nước tiên tiến ngay cả trong một số ngành công nghệ cao và mới nổi.

Kỷ nguyên của công nghệ lượng tử

Lương Trường An — Mon, 10 Mar 2025 00:00:00 +0700

Kỷ niệm 100 năm kể từ khi cơ học lượng tử ra đời, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) đã tuyên bố năm 2025 là Năm khoa học và công nghệ lượng tử quốc tế (International Year of Quantum Science and Technology - IYQ) - nhằm nâng cao hiểu biết của công chúng về tầm quan trọng và ứng dụng của khoa học và công nghệ lượng tử. Ngoài việc tôn vinh những thành tựu trong quá khứ, IYQ còn hướng đến mục tiêu truyền cảm hứng cho những
nhà đổi mới trong tương lai, có khả năng định hình lại nhận thức toàn cầu và các chiến lược đầu tư trong lĩnh vực then chốt này.

Liệu pháp miễn dịch ung thư bằng tế bào T γδ

Đặng Xuân Thắng — Mon, 10 Mar 2025 00:00:00 +0700

Cho đến nay, ung thư vẫn là một trong những thách thức lớn nhất đối với sức khỏe con người. Nguyên nhân cơ bản là các tế bào ung thư có nguồn gốc từ các tế bào khỏe mạnh với cấu trúc phân tử rất giống nhau. Sự giống nhau này khiến hệ thống miễn dịch khó nhận biết và tiêu diệt hiệu quả các tế bào đã biến đổi. Tế bào T γδ là một quần thể tế bào miễn dịch độc đáo, có thể nhận biết và tiêu diệt khối u. Quần thể này bao gồm một dòng tế bào T được bảo tồn về mặt tiến hóa,
hơn hứa hẹn sẽ là liệu pháp miễn dịch thế hệ tiếp theo nhằm tiếp cận nhiều nhóm bệnh nhân hơn cũng như hạn chế được nhiều tác dụng phụ hơn so với các liệu pháp điều trị ung thư khác.

Công cụ AI chẩn đoán bệnh tiểu đường, HIV và COVID từ mẫu máu: Bước đột phá trong y học chính xác

Hằng Dương — Mon, 10 Mar 2025 00:00:00 +0700

Một nghiên cứu mới công bố trên Tạp chí Science cho thấy, trí tuệ nhân tạo (AI) có thể chẩn đoán nhiều bệnh nhiễm trùng và tình trạng sức khỏe chỉ với một mẫu máu duy nhất. Bài viết này giới thiệu cách công cụ AI phân tích trình tự gen của tế bào miễn dịch để phát hiện các bệnh như COVID-19, tiểu đường tuýp 1, HIV và lupus với độ chính xác cao.