ĐẢM BẢO CÔNG BẰNG XÃ HỘI TỪ GÓC NHÌN NHÓM LỢI ÍCH
Tóm tắt
Ngược dòng lịch sử, khái niệm "công bằng" xuất hiện từ rất sớm và gắn liền với tên tuổi của nhà triết học vĩ đại Aristotle (sinh năm 384 TCN). Tuy nhiên, theo một số nhà khoa học trên thế giới, khái niệm "công bằng xã hội" (Social Justice) xuất hiện lần đầu tiên vào năm 1840 trong công trình nghiên cứu Luận thuyết pháp luật của nhà triết học L.T D'Adzelo1. Sau đó, khái niệm này được nhà triết học Dzh.St.Millem2 bàn sâu hơn trong cuốn Chủ nghĩa duy lợi3 (xuất bản năm 1900). Hiện nay, "công bằng xã hội" trở thành vấn đề nóng bỏng, là trọng tâm hoạch định, thực hiện chính sách của nhiều quốc gia trên toàn cầu và được các nhà nghiên cứu đương đại như Dzh.Rouls, FA Hayek, R. Nozick, R. Dahrendorf, J. Habermas, Richard Rorty, Dzh.Gelbreyt, B. Barry, Walter Lippmann, W. Galston, G. Hart... tiếp tục luận thuyết.
Các nhà nghiên cứu thuộc nhiều trường phái khác nhau đã đưa ra ba mô thức công bằng xã hội: 1- Công bằng hiệu chỉnh; 2- Công bằng phân phối; 3- Công bằng giao hoán. Ba mô thức này được hiểu như sau: 1- Công bằng hiệu chỉnh biểu thị bằng tương quan giữa sai phạm (tội lỗi) với hình phạt (trừng phạt); 2- Sự phân phối công bằng là nền tảng đạo lý cốt lõi nhất của mọi mối quan hệ xã hội; 3- Công bằng là sự tự do giao hoán trên cơ sở tự nguyện và cùng có lợi