VỀ CÁC KHÁI NIỆM ẨN DỤ TRI NHẬN, ẨN DỤ TỪ VỰNG VÀ ẨN DỤ TU TỪ

Tóm tắt

Bàn về mối quan hệ giữa các khái niệm ẩn dụ từ vựng, ẩn dụ tu từ và ẩn dụ tri nhận (hay còn gọi là ẩn dụ ‎ý niệm), có quan điểm cho rằng ba khái niệm này không có liên quan gì với nhau. Bài viết chứng minh rằng cả ẩn dụ từ vựng và ẩn dụ tu từ cũng như ẩn dụ tri nhận đều mang bản chất là phương thức tư duy, và đều dựa trên cùng một cơ chế tư duy - đó là tư duy liên tưởng. Tuy nhiên, chúng phản ánh phương thức tư duy ở các phạm vi phổ biến khác nhau. Ẩn dụ tri nhận phản ánh phương thức tư duy mang tính nhân loại, còn ẩn dụ từ vựng phản ánh phương thức tư duy của một dân tộc diễn ra trong sự chuyển nghĩa để tạo ra nghĩa mới cho từ. Ẩn dụ tu từ lại phản ánh phương thức tư duy của cá nhân, mang tính sáng tạo cá nhân, tạo ra các ‎ý nghĩa mới lâm thời (hay còn gọi là nghĩa bóng) cho từ để cách diễn đạt có hình ảnh và gợi cảm. Mối quan hệ bộ ba giữa ẩn dụ tri nhận,  ẩn dụ từ vựng và ẩn dụ tu từ là mối quan hệ giữa cái phổ quát, cái phổ biến và cái đặc thù; là quan hệ giữa cái chung và cái riêng.