Văn hóa Đông Sơn và tục săn đầu người/Đông Sơn Culture and Headhunting Custom

Tóm tắt

Sau khi điểm qua tục săn đầu người ở nhiều nơi trên thế giới, từ thời thượng cổ cho đến nửa đầu thế kỷ XX, tác giả nêu ra vấn đề: Người Việt cổ có tục săn đầu người không?

Trong kho tàng truyện cổ tích, truyền thuyết cũng như tài liệu chính sử của Việt Nam, tục săn đầu người tuyệt nhiên vắng bóng. Các học giả người nước ngoài khi nghiên cứu về trống đồng Đông Sơn chỉ đề cập tục này rất sơ sài, các học giả người Việt thì hầu như không nhắc đến. Trong khi đó, săn đầu người là một tập tục khá phổ biến ở khu vực Đông Nam Á thời cổ, và ở Việt Nam, dấu vết của tục này xuất hiện đầy rẫy trên nhiều hiện vật của nền văn hóa Đông Sơn (trống đồng, thạp đồng, rìu đồng, dao găm...).

Theo tác giả, tuy truyền thuyết và sách sử Việt Nam không hề nhắc đến tục săn đầu của người Đông Sơn, nhưng với những bằng chứng dân tộc học và khảo cổ học hiện vẫn còn dấu vết khá rõ, chúng ta khó có thể phủ nhận được điều này. Có thể vào thời Đông Sơn, tục săn đầu người không còn thịnh hành nữa, thay vào đó chỉ còn những nghi thức để tưởng nhớ tiền nhân, giữ gìn tập quán, tương tự như ngày nay nhiều bộ tộc ở Đông Nam Á cử hành những nghi thức săn đầu người tượng trưng. Đồ đồng Đông Sơn, với những hoa văn săn đầu người được ghi lại, phải chăng với mục đích trên?

ABSTRACT

After looking into the headhunting custom in many regions in the world since the prehistoric times until the first half of the 20th century, the author puts forward the question whether the ancient Việts had the headhunting custom or not.

In the treasure of Vietnamese old tales and legends as well as in the official historical
records, the headhunting custom has never been mentioned. Foreign researchers while studying the Đông Sơn bronze drum just give only supercilious remarks on this custom, while Vietnamese scholars almost never mention it. Whereas, in Southeast Asia, headhunting is is quite a popular custom in the old days. In Vietnam we may find a lot of vestiges of this custom left on antique articles of the Đông Sơn (bronze drums, bronze vessels, bronze axes, daggers...)

According to the author, though the headhunting custom of the Đông Sơn people was never mentioned in the Vietnamese legends and historical documents, with the still clear ethnological and archaeological evidences, it is impossible to negate this fact. Maybe in the times of the Đông Sơn culture, the headhunting custom was no longer popular, and instead, the Đông Sơn people just practiced symbolic ritual in memory of their ancestors with a view to preserving their customs. This is similar to the fact that many tribes in Southeast Asia now hold symbolic headhunting ritual. The sights of headhunting ritual depicted on the bronze articles of the Đông Sơn culture may denote the same thing.