Địa danh Châu Thành/The Geographical Name Châu Thành

Tóm tắt

Địa danh Châu Thành hiện nay được đặt tên cho nhiều huyện, thị trấn ở các tỉnh Nam Bộ. Trong lịch sử, nó được dùng đặt tên địa danh khá sớm (1867). Hiện nay, còn tồn tại nhiều cách hiểu về khái niệm “châu thành”. Bài viết góp phần tìm hiểu các địa danh Châu Thành trong lịch sử cũng như hiện nay dưới góc độ ngôn ngữ.

Châu thành là một danh từ chung (từ Hán Việt), có mặt trong ngôn ngữ Nam Kỳ vào cuối thế kỷ XIX, với nghĩa là “nơi dân cư đông đúc, chốn phồn hoa, đô hội, văn minh”. Đến năm 1867, Châu Thành bắt đầu xuất hiện với tư cách là một đơn vị hành chính cấp hạt tham biện (arrondissement) và cấp quận từ năm 1912. Và từ đây có sự “chuyển nghĩa” sang chỉ “vùng phụ cận, vùng ven thuộc phạm vi thành phố, thị xã” với một loạt các quận mang tên Châu Thành được đặt từ 1912-1944 dưới thời Pháp thuộc và cả dưới thời chính quyền Sài Gòn. Trong cách đặt địa danh này, người Pháp đã kế thừa truyền thống cách định danh của người Việt khi thiết lập các đơn vị hành chính. Việc tồn tại nhiều địa danh Châu Thành như hiện nay đã phản ánh việc bảo lưu những giá trị văn hóa của một thời đoạn lịch sử ở vùng đất Nam Bộ.

ABSTRACT

At present the name Châu Thành is used to refer to many districts and towns in the South. The word was used as a geographical names quite early (1867). Up to the present the name has been understood in different ways. This article contributes to an effort to understand the name Châu Thành of the old days as well as of the present, time in terms of linguistics.

Châu thành is a Chino-Vietnamese common noun existing in the local language of the South since the end of the 19th century. The word meant “a place of crowded population”, “a place of wealth, luxury and civilization”. From the year 1867, the word “châu thành” assumed the meaning indicating a sub-province geographical unit and then from 1912 it indicated a district. Afterwards its meaning was changed to denote “the surroundings or suburbs of a town or a city”. This led to the formation of a great number of districts bearing the same name Châu Thành in the period 1912-1944 under the French colonialist government as well as under the Sài Gòn regime. In their choice of the name the French somehow inherited the Vietnamese way of naming new geographical units. The fact that many places now bear the same name Châu Thành reflects people’s tendency to preserve the cultural values of an old historical period of the South.