Lê Thành Phương với phong trào Cần Vương ở các tỉnh Phú Yên-Khánh Hòa-Bình Thuận (1885-1887)/Lê Thành Phương in Cần Vương movement in Phú Yên-Khánh Hòa-Bình Thuận provinces (1885-1887)

Tóm tắt

Trong các cuộc khởi nghĩa thuộc phong trào Cần Vương chống Pháp cuối thế kỷ XIX, khởi nghĩa Lê Thành Phương ở địa bàn các tỉnh Phú Yên, Khánh Hòa, Bình Thuận ít được sử sách chính thống nhắc đến.

Lê Thành Phương sinh vào tháng 3 năm 1825 tại thôn Mỹ Phú, tổng Xuân Vinh, huyện Đồng Xuân, tỉnh Phú Yên-nay thuộc xã An Hiệp, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên. Sau ngày thất thủ kinh đô Huế (5/7/1885), Lê Thành Phương đã đứng lên tập hợp sĩ phu, văn thân yêu nước ở địa phương tiến hành khởi nghĩa hưởng ứng dụ Cần Vương của vua Hàm Nghi.

Nghĩa quân Lê Thành Phương đã hai lần tấn công tỉnh lỵ Phú Yên, làm chủ tỉnh lỵ; thường xuyên phối hợp nghĩa quân hai tỉnh Khánh Hòa, Bình Thuận tiến công quân Pháp và tay sai, giải phóng nhiều đất đai, uy hiếp tỉnh thành các tỉnh Thuận-Khánh, gây nhiều tổn thất to lớn cho thực dân Pháp.

Ngày 14/2/1887, Lê Thành Phương bị sa vào tay giặc. Sau nhiều ngày dụ dỗ bất thành, địch kết án tử hình ông. Ngày 20/2/1887 (nhằm ngày 28 tháng Giêng năm Đinh Hợi), tại bến đò Cây Dừa, thuộc Phường Lụa, thôn Bình Hòa, phủ Tuy An, Lê Thành Phương đã anh dũng đền nợ nước dưới lưỡi gươm của quân thù, thọ 62 tuổi. Cuộc khởi nghĩa do ông cầm đầu kết thúc.

Thi thể của ông được chôn cất tại nghĩa địa Bình Hòa (thuộc xã An Dân huyện Tuy An ngày nay). Sau đó, đồng bào rước thi hài ông từ nghĩa địa Bình Hòa về an táng tại làng Mỹ Phú, nay thuộc xã An Hiệp, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên.

ABSTRACT

Among the insurrections of Cần Vương Movement against the French colonialists at the end of XIX century, Lê Thành Phương’s uprising in provinces Phú Yên-Khánh Hòa-Bình Thuận was not mentioned officially in history.

Lê Thành Phương was born in March 1825 at Mỹ Phú village, Xuân Vinh commune, Đồng Xuân district (An Hiệp ward, Tuy An district, Phú Yên province at present day).

After the fall of Huế Old Capital (5/7/1885), answering the imperial decree of Cần Vương of Emperor Hàm Nghi, Lê Thành Phương made an appeal to intellectuals patriotic scholars for the insurrection.

Lê Thành Phương warriors attacked and controled Phú Yên province twice. By coordinating with the warriors of Khánh Hòa and Bình Thuận province, his warriors made an assault on the French colonialists and their heuchmen, liberating many occupied villages from the enemy, threatening many districts and provinces of Thuận-Khánh, causing lots of casualties for the enemy.

Lê Thành Phương was captured by the enemy on 14 February 1887. Unsucessfully seducing him, the enemy condemned him to death on 20 February 1887 (28 January Đinh Hợi Lunar year).