Tạp chí Nghiên cứu Tôn Giáo

Hậu thế tục: Cuộc tranh luận và các chủ đề liên quan

Nguyễn Xuân Nghĩa — Thu, 09 Nov 2023 09:46:03 +0700

Hậu thế tục là một vấn đề mới trong nghiên cứu tôn
giáo những năm gần đây. Bài viết trình bày ba điểm chính về
vấn đề này. Trước hết, là tranh luận giữa những người phê bình
và những người ủng hộ việc sử dụng thuật ngữ này. Tiếp đến,
mối tương quan giữa thế tục và hậu thế tục cần được làm rõ
hơn. Và cuối cùng, để hiểu hơn vấn đề phức tạp này cần làm rõ
những chủ đề có liên quan khi đề cập đến khái niệm hậu thế tục.

Hoạt động chính trị của nhóm trí thức Công giáo cấp tiến tại Miền Nam trước năm 1975

Ngô Quốc Đông — Thu, 09 Nov 2023 09:47:07 +0700

Bài viết này nhằm mục đích khảo cứu lại những hoạt
động chính trị của một nhóm trí thức Công giáo được dư luận
thời sự của miền Nam Việt Nam khi đó gọi với cái tên khác nhau
như: “cấp tiến”, “khuynh tả”, “thân Cộng”, “ngụy hòa”… Nhìn
chung, cách gọi tùy thuộc vào sự thiện cảm của người gọi với
nhóm. Dù danh xưng thế nào thì hoạt động của những người này
cũng đã tạo ra những tác động tới Giáo hội và chính quyền Cộng
hòa miền Nam. Khuynh hướng mà những người Công giáo này
theo đuổi là tìm kiếm một giải pháp hòa bình, tiến tới chấm dứt
chiến tranh ở Việt Nam. Điểm đáng lưu ý là xu hướng chính trị
của nhóm này không phải xuất phát từ những lập trường của các
đảng phái chính trị miền Nam lúc đó, mà dựa theo tinh thần canh
tân đổi mới của Công đồng Vatican II. Dù là thiểu số trong lòng
Giáo hội, nhưng rõ ràng hoạt động đó đã mở ra những tiền đề
cho việc Giáo hội Công giáo Việt Nam canh tân, hòa giải, đồng
hành cùng dân tộc sau sự kiện 30/4/1975. Từ các nguồn tài liệu
lưu trữ, tài liệu hồi ký và bằng cách tiếp cận Sử học tôn giáo, bài
viết sẽ cho người đọc thấy những chi tiết thú vị về động cơ cũng
như những trở ngại từ nhiều phía khi nhóm Công giáo cấp tiến
này tham gia hoạt động sau cuộc đảo chính năm 1963 và đặc biệt
là giai đoạn Đệ nhị Cộng hòa 1967-1975.

Những đặc trưng cơ bản của đạo Bà La Môn trong cộng đồng người Chăm ở Việt Nam

Vũ Thị Thu Hà, Đổng Thành Danh — Thu, 09 Nov 2023 09:50:10 +0700

Bàlamôn là tôn giáo lớn hình thành từ Ấn Độ, trong
tiến trình lịch sử, tôn giáo này đã sớm du nhập vào vương quốc
Champa cổ từ những năm đầu Công nguyên. Tuy nhiên đạo
Bàlamôn sau khi du nhập vào Champa đã được bản địa hóa, trở
thành một kiểu tôn giáo dân tộc hoàn toàn độc lập và khác xa
với nguyên bản. Ngày nay, tính chất bản địa hóa này thể hiện rõ
nét trong đời sống, thực hành tín ngưỡng và tôn giáo của đồng
bào Chăm – Những hậu duệ của người Champa xưa. Do vậy,
các yếu tố Bàlamôn trong cộng đồng Chăm cũng mang những
đặc trưng cơ bản với nhiều nét đặc thù không có ở bất cứ cộng
đồng nào. Những đặc trưng này được thể hiện rất rõ trong hệ
thống niềm tin, triết lý tôn giáo, trong các nghi lễ thực hành, các
chuẩn mực quy định trong đời sống, đạo đức…của cộng đồng
này. Bài viết này sẽ làm rõ nhiều khía cạnh đặc trưng của đạo
Bàlamôn trong thực hành văn hóa tâm linh của người Chăm
hiện nay.

Gửi tro cốt vào chùa: Sự thay đổi trong quan niệm mai táng của Phật tử ở Hà Nội hiện nay

Nguyễn Thị Trang, Phạm Quang Tùng, Nguyễn Văn Quý — Thu, 09 Nov 2023 09:50:33 +0700

Theo truyền thống, người Hà Nội nói riêng và người
dân khu vực Đồng bằng Bắc Bộ nói chung sẽ chọn hình thức
mai táng người mất theo phương thức chôn hai lần. Lần đầu là
chôn tạm (còn gọi là hung táng), sau thời gian từ ba đến năm
năm, các gia đình tiến hành cải táng, “tắm” xương cốt người
mất qua nước thơm rồi cho vào một cái tiểu chôn cất vĩnh viễn.
Tuy vậy, những năm gần đây, hình thức mai táng này đã có
những thay đổi nhất định khi tỷ lệ người dân lựa chọn hình thức
hỏa táng ngày càng tăng. Việc lựa chọn hình thức hỏa táng đã
cho thấy sự thay đổi trong quan niệm mai táng truyền thống của
người Hà Nội hiện nay. Bởi khi lựa chọn hình thức hỏa táng,
người mất sẽ chỉ phải chôn một lần. Thậm chí, tro cốt người mất
sẽ có thêm lựa chọn trong việc tìm kiếm “nơi an nghỉ cuối
cùng”. Bài viết này thông qua phỏng vấn sâu các Phật tử tại
một số ngôi chùa ở Hà Nội nhằm tìm hiểu nhận thức của họ về
việc gửi tro cốt vào chùa, từ đó, thấy được sự thay đổi trong
quan niệm mai táng của Phật tử ở Hà Nội hiện nay.

Định vị tọa độ văn hóa, tôn giáo của Phủ Bóng trong vùng văn hóa dân gian Phủ Giầy

Nguyễn Ngọc Mai — Thu, 09 Nov 2023 09:57:40 +0700

Trong tương quan với hai địa danh phủ Tiên Hương và
phủ Vân Cát (trong quần thể khu đền phủ thờ Mẫu Liễu Hạnh ở
Nam Định), Phủ Bóng không thuộc quê cha (thôn Tiên Hương)
hay quê mẹ (thôn Vân Cát) của nữ thần Liễu Hạnh. Vì thế không
ít người, thậm chí các thanh đồng, đạo quan đánh giá thấp vai
trò của nó. Bài viết sẽ tập trung lý giải về các lớp tôn giáo dân
gian của Phủ Bóng, lịch sử phát triển của nó và chỉ rõ vai trò
của nó trong hành trình sáng tạo thần linh trong tôn giáo dân
gian của người Việt.

Tín ngưỡng thờ 108 vị Chiêu Ứng Anh Liệt của người Hoa Hải Nam ở Việt Nam

Mai Thuỳ Anh — Thu, 09 Nov 2023 09:59:28 +0700

Xuất phát từ những nguyên nhân kinh tế và biến động chính trị mà người Hoa đã di cư đến Việt Nam dưới nhiều hình thức, từ lẻ tẻ, tự phát đến ồ ạt, quy mô. Trong suốt quá trình định cư ở Việt Nam, ngoài những tín ngưỡng truyền thống được người Hoa mang theo từ quê hương bản quán thì trong đời sống của họ còn nảy sinh một số tín ngưỡng mới, tiêu biểu là tín ngưỡng thờ 108 vị Chiêu Ứng Anh Liệt của người Hoa Hải Nam. Từ góc nhìn Tôn giáo học, bài viết trình bày sự hình thành, phát triển; những đặc đểm nổi bật và những giá trị của tín ngưỡng này đối với người Hoa và người Việt hiện nay.

Vai trò và vị trí của thầy tào người Nùng Phàn Slình ở thôn Sơn Hồng, xã Gia Cát, huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn

Lý Viết Trường — Thu, 09 Nov 2023 10:00:12 +0700

Bài viết là kết quả từ nghiên cứu điền dã tại thôn Sơn
Hồng trong tháng Một và tháng Hai năm 2021. Qua tổng quan
tài liệu, tôi nhận thấy những công trình đã công bố về tín
ngưỡng tào ở Việt Nam và Trung Quốc hầu như mới chỉ đề cập
đến khía cạnh tín ngưỡng, trong khi đời sống của thầy tào vẫn
chưa được các nhà nghiên cứu tìm hiểu. Dựa trên những phát
hiện trong quá trình nghiên cứu điền dã, bài viết đi sâu phân
tích đời sống kinh tế và vị thế xã hội của thầy tào ở thôn Sơn
Hồng, qua đó góp thêm một góc nhìn về thầy tào - những người
được cho là trí thức dân gian, có vai trò quan trọng trong đời
sống tinh thần của người Nùng Phàn Slình từ truyền thống tới
hiện tại.