Những đóng góp của logic học phương Đông thời kỳ cổ - trung đại

Tóm tắt

Logic học ra đời rất sớm, vào thời kỳ cổ đại và phát triển gắn liền với triết học và toán học trong suốt quá trình lịch sử của nhân loại. Nó bắt nguồn từ những nhu cầu thiết yếu trong đời sống con người như: cách tư duy, chứng minh, bác bỏ, nghiên cứu khoa học, tranh luận khoa học,... Có thể nói, Logic học xuất hiện ở cả phương Đông lẫn phương Tây từ thời kỳ cổ đại. Thế nhưng, khi đề cập đến lịch sử Logic học, người ta ít hoặc không nói đến sự phát triển của nó ở phương Đông. Trong bài viết này, tác giả bước đầu tìm hiểu những đóng góp của Logic học phương Đông thời kỳ cổ đại, trung đại. Đó là thuyết biện luận 5 đoạn, còn gọi là ngũ đoạn luận (luận đề, nguyên nhân, ví dụ, suy đoán, kết luận); đóng góp của Mặc Tử và phái Biệt Mặc về lý thuyết tam biểu pháp, xây dựng khái niệm logic, chứng minh, bác bỏ; đóng góp của Huệ Tử và Công Tôn Long về logic đa trị, logic hình thái, logic mờ,... với việc đưa ra những nghịch luận nổi tiếng; đóng góp của nhà ngụy biện nổi tiếng Trang Tử chủ yếu dựa vào logic không cùng loại; đóng góp của Tuân Tử về logic hình thức, về quan hệ biện chứng giữa các toàn bộ và cái cá biệt, v.v...