Thẩm tách micro và ứng dụng trong nghiên cứu thuốc chống ung thư tại mô đích

Tóm tắt

Điều trị ung thư có nhiều phương pháp khác nhau, trong đó hóa trị liệu ung thư là một trong những liệu pháp quan trọng. Gần đây, các nhà nghiên cứu bắt đầu đề cập và tập trung nhằm cải tiến liệu pháp hóa trị liệu theo 2 hướng: Một là, tạo ra các thuốc chuyển giao tại đích; Hai là, nghiên cứu điều trị ung thư ngay tại mô ung thư. Điều này cho phép thuốc đạt được nồng độ cao hơn tại mô ung thư, nâng cao hiệu quả điều trị, làm giảm các tác dụng không mong muốn so với việc dùng thuốc theo đường toàn thân, hạn chế sự kháng thuốc. Bài báo này nói về kỹ thuật thẩm tách micro và các ứng dụng kỹ thuật này trong định lượng nồng độ thuốc tự do tại mô đích của các thuốc chống ung thư.

Nguyên lý của kỹ thuật thẩm tách micro: Thẩm tách micro là kỹ thuật cho phép xác định được nồng độ các chất nội sinh (các chất dẫn truyền thần kinh, glucose...) và ngoại sinh (các phân tử thuốc) tại mô đích tác dụng, dựa vào sự khuếch tán thụ động của các phân tử có trọng lượng thấp khi qua các lỗ của một màng bán thấm trên một kim thăm dò được cấy vào tổ chức đích. Trong kỹ thuật này, nồng độ thuốc trong dịch thu được chưa phản ánh được nồng độ thuốc thực chất tại mô đích. Muốn biết chính xác nồng độ tại mô đích cần được hiệu chỉnh lại thông qua các nghiên cứu về hiệu suất in vitro hoặc in vivo. Để tính hiệu suất in vivo hiện đang được sử dụng các biện pháp: tốc độ dòng chảy rất chậm, ngoại suy tốc độ dòng chảy, zero-net-flux (ZNF), thẩm tách nghịch (RD) và vận chuyển chất phân tích in vivo. Trong số đó, ZNF và RD là hai phương pháp hay được sử dụng nhất. Kỹ thuật thẩm tách micro được ứng dụng trong định lượng nồng độ thuốc tự do tại mô đích và nghiên cứu dược động học của các thuốc chống ung thư.

Kết luận: Thẩm tách micro là một công cụ hữu ích trong việc xác định đường cong nồng độ - thời gian cũng như đặc tính dược động học của các thuốc chống ung thư. Xác định vị trí cấy kim thăm dò và thiết kế nghiên cứu hợp lý sẽ tạo điều kiện thuận lợi để thu được những thông số có giá trị, giúp mô tả chính xác sự phân bố thuốc tại mô đích. Việc kết hợp kỹ thuật thẩm tách micro với siêu âm hai chiều, ba chiều, chụp cắt lớp phát xạ positron (PET, positron emission tomography) mở ra một hướng đi mới trong nghiên cứu dược động học-dược lực học (PK/PD) của các thuốc, tạo cơ sở cho việc lựa chọn thuốc và liều dùng tối ưu. Đó là công cụ đắc lực trong hóa trị liệu khu trú tại mô ung thư, nhằm giúp phân tử thuốc phát huy hiệu quả tại đích tác dụng với nồng độ thuốc tại mô đích cao hơn, trong khi tác dụng không mong muốn được hạn chế đến mức thấp nhất. Cùng với việc khẳng định các giá trị khoa học và ứng dụng thực tiễn trên lâm sàng, kỹ thuật thẩm tách micro hứa hẹn những bước tiến xa hơn nữa trong cuộc chiến chống ung thư.