Các hợp chất có tác dụng sinh học của cây gừng gió (Zingiber zerumbet Sm.)

Tóm tắt

Cây gừng gió có tên khoa học là Zingiber zerumbet (L) J. E. Sm. (hay Zingiber zerumbet Sm.) thuộc chi Gừng (Zingiber), họ Gừng (Zingiberaceae). Y học cổ truyền Tuệ Tĩnh cũng như Từ điển các cây thuốc Việt Nam đều khẳng định gừng gió là cây thuốc dân tộc quý hiếm. Bài báo tổng kết các kết quả nghiên cứu các hoạt chất sinh học của cây gừng gió trên thế giới và trong nước để làm cơ sở khoa học cho việc sử dụng cây gừng gió chính xác và hiệu quả hơn.

Ở Việt Nam, cây gừng gió mọc khá phổ biến. Cây ưa ẩm, chịu bóng, thường mọc ở ven rừng và dưới tán rừng kín. Các bộ phận thân, rễ, củ, hoa, lá, quả của cây gừng gió đều có hoạt chất sinh học, nhưng chủ yếu chú ý các hoạt chất sinh học trong củ.

Về hóa học có thể phân các hợp chất hữu cơ trong củ gừng gió thành 2 nhóm: Nhóm các chất không phân cực (Non polar compounds) và nhóm các chất phân cực.

+ Nhóm chất không phân cực của củ gừng gió bao gồm các chất không tan trong nước, nhưng tan trong dung môi không phân cực, được điều chế bằng phương pháp chiết với n-hexan hay cất cuốn hơi nước, hiệu suất từ 0,45 đến 0,75% tính theo nguyên liệu tươi. Thành phần của nhóm các chất không phân cực rất phức tạp, nhưng thành phần chủ yếu là zerumbon, chiếm từ 50 đến 85% tùy theo loại nguyên liệu.

+ Các chất phân cực trong củ gừng gió chủ yếu là các flavonoid, nhóm này có hàm lượng không lớn, khoảng 0,02-0,04%. Hiện đã phân lập và xác định cấu trúc phân tử được 16 flavonoid trong củ cây gừng gió. Hầu hết chúng có nhân campherol, là chất chống viêm, chống oxy hóa, thuốc lợi tiểu và ức chế một số enzym trong y học.

Kết quả: Zerumbon là hoạt chất sinh học chính của cây gừng gió (Zingiber zerumbet Smith), là chất chống ung thư mạnh cả in vitro và in vivo, phổ chống ung thư rộng (10 loại), cơ chế chống ung thư rõ ràng, đặc biệt là các ung thư cổ tử cung, ung thư vú, ung thư buồng trứng, ung thư máu và ung thư gan. Vì vậy cần thiết phải đẩy mạnh nghiên cứu bào chế dược phẩm zerumbon để thử nghiệm tiền lâm sàng và lâm sàng để có thể đưa zerumbon thành thuốc mới chống bệnh ung thư ở nước ta.