Phân lập và xác định cấu trúc neriasid và acid oleanolic từ lá trúc đào

Tóm tắt

Cây trúc đào còn gọi là đào lê, giáp trúc đào, tên khoa học là Nerium oleander L. thuộc họ Trúc đào - Apocynaceae. Cây trúc đào chứa một số glycosid độc, ngoài ra còn chứa nhựa, tannin, một số loại paraffin, vitamin C và tinh dầu. Độc tính của trúc đào rất mạnh, một vài trường hợp chỉ cần một lượng nhỏ cũng đã đủ gây hậu quả tử vong. Để đáp ứng giám định hoá pháp và công tác cấp cứu nạn nhân ngộ độc cây trúc đào tại các trung tâm chống độc cần phải tạo các chất chuẩn, phục vụ cho các phương pháp phân tích, phát hiện chất độc từ cây trúc đào.

Nguyên liệu: Mẫu lá cây trúc đào được thu hái tại Hà Nội vào tháng 6/2010. Mẫu cây trên được GS. Phan Kế Lộc xác định là  Nerium oleander L., thuộc họ Trúc đào.

 Phương pháp chiết xuất và phân lập: Phần lá của cây trúc đào sau khi thu hái về được phơi khô trong bóng râm, xay nhỏ (3,5 kg) và ngâm chiết với methanol (10 L x 3 lần) bằng thiết bị siêu âm Ultrasonic 2010 ở nhiệt độ 40-50^oC (3 x 60 phút). Dịch chiết sau đó được cô đặc bằng máy cất quay với áp suất giảm thu được 300 g cặn chiết methanol. Cặn chiết này được hòa với nước rồi chiết phân đoạn lần lượt với n-hexan, cloroform và ethyl acetat thu được các cặn chiết n-hexan (60 g), cloroform (100g) và ethyl acetat (50 g). Tiến hành sắc ký cột silica gel đối với cặn chiết cloroform rửa giải bằng hệ dung môi gradient n-hexan-aceton (100:1v/v →100% aceton) thu được 6 phân đoạn ký hiệu là C1→ C6. Từ phân đoạn C3 tiến hành sắc ký cột silica gel (n-hexan- aceton 3:1) thu được hợp chất 2 (12 mg).

 Phần cặn chiết EtOAc được tiến hành sắc ký cột YMC RP18 với hệ dung môi rửa giải MeOH-nước 1:3 thu được 3 phân đoạn ký hiệu là E1 ® E3. Tiến hành phân lập phân đoạn E1 (10 g) trên sắc ký cột silica gel, hệ dung môi CHCl₃-MeOH-nước 5:1:0.1 thu được hợp chất 1 (8 mg).

Kết quả: Đã phân lập được 2 chất từ là trúc đào. Cấu trúc của 2 chất được xác định là neriasid và acid oleanolic dựa trên cơ sở phân tích các phổ ¹H NMR, ¹³C NMR, HMBC, COSY, MS, trên cơ sở so sánh với các dữ liệu đã công bố.