Tác dụng độc hại tế bào của các cao chiết phân đoạn và 2 alkaloid phân lập từ cây bù dẻ lá lớn (Uvaria cordata (Dun.) Wall. ex Alston)

Tóm tắt

Cây bù dẻ lá lớn phân bố ở nhiều vùng trong cả nước. Nó có tác dụng trừ phong thấp, bổ gân cốt, tiêu thũng, trừ ho. Nghiên cứu trước đây cho thấy lá của loài Uvaria cordata có tác dụng ức chế đối với cả 6 dòng tế bào thử nghiệm (LU-1, KB, MDA-BA-321, Hep G2, SW-480 và MKN7) với giá trị IC₅₀ từ 15,63 - 18,51 mg/ml trong khi phần thân không thể hiện hoạt tính. Bài báo này tiếp tục thông báo các nghiên cứu về hoạt tính gây độc tế bào ung thư của các phân đoạn và kết quả chiết xuất, phân lập, xác định cấu trúc của 2 alkaloid khung aristolactam là velutinam (1), aristololactam AIa (2) từ lá cây bù dẻ lá lớn.

Phương pháp nghiên cứu:

Đối tượng nghiên cứu là lá cây bù dẻ lá lớn thu hái huyện Đakrông - tỉnh Quảng Trị, vào thời điểm tháng 10 năm 2011. Dược liệu được chiết tách theo quy trình thu được các cao chiết phân đoạn. Thử nghiệm nghiên cứu hoạt tính độc tế bào được tiến hành trên 2 dòng tế bào ung thư: LU-1 (ung thư phổi) và MKN7 (ung thư dạ dày). Thực hiện phương pháp nuôi cấy tế bào in vitro, thử sinh học xác định độc tính tế bào.

Phương pháp nghiên cứu về hoá học: Phân lập các chất tinh khiết bằng sắc ký cột silica gel pha thường. Xác định cấu trúc các hợp chất phân lập được dựa trên các phương pháp phổ bao gồm: phổ cộng hưởng từ hạt nhân một chiều (¹H-NMR, ¹³C-NMR, DEPT) và hai chiều (HMBC, HSQC) tại Viện Hoá học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, chất chuẩn nội là tetramethyl silan.

Kết quả: Một số cao chiết phân đoạn của cây bù dẻ lá lớn đã được nghiên cứu hoạt tính độc tế bào trên 2 dòng LU-1 và MKN7. Kết quả cho thấy các cao chiết phân đoạn bằng ethyl acetat, cloroform và n-hexan thể hiện hoạt tính mạnh với các giá trị IC₅₀ từ 0,128 - 1,09 µg/ml. Bằng việc kết hợp các phương pháp sắc ký khác nhau, 2 alkaloid có khung aristolactam là velutinam (1) và aristololactam A Ia (2) đã được phân lập từ cao chiết ethyl acetat. Cấu trúc của các alkaloid này được xác định bằng phổ cộng hưởng từ hạt nhân một chiều, hai chiều (1D, 2D-NMR) và so sánh với các tài liệu tham khảo. Đây là lần đầu tiên velutinam (1) và aristololactam A Ia (2) được phân lập từ chi Bù dẻ (Uvaria), họ Na (Annonaceae).