Phân lập và xác định cấu trúc của hokbusin A, acid 3-cloroicosanoic và acid 8-clorohexadecanoic từ củ cây ô đầu (Aconitum carmichaelii Dexb.) trồng ở tỉnh Hà Giang

Tóm tắt

Hiện nay, người ta sử dụng ô đầu (củ mẹ), phụ tử (củ con) của cây ô đầu làm thuốc xoa bóp ngoài chữa đau nhức xương khớp, lưng gối đau lạnh, chân tay phù nề; còn sử dụng củ để nấu cháo ô đầu và được coi là món ăn đặc sản của tỉnh vùng cao này. Tuy nhiên trong củ cây ô đầu có chứa nhiều thành phần như alcaloid, flavonoid, các acid béo...đặc biệt alcaloid là nhóm chất có độc tính mạnh, có thể gây tử vong. Theo tài liệu mới xác định được 2 alcaloid trong cây ô đầu trồng ở tỉnh Hà Giang là aconitin và hypaconitin. Do vậy, chúng tôi tiếp tục nghiên cứu về thành phần hóa học để tìm ra các chất có trong cây ô đầu trồng ở tỉnh Hà Giang.

Phương pháp nghiên cứu

Mẫu phụ tử (củ con) cây ô đầu được thu hái vào tháng 08-10 năm 2012 tại huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang. Chiết xuất và phân lập: Bột phụ tử đã xay thô, sấy khô ở nhiệt độ 60⁰C, được ngâm chiết bằng ethanol. Dịch chiết tổng được loại cặn, sau đó đem cất thu hồi dung môi dưới áp suất giảm thu được cao chiết ethanol. Cao chiết này được hoà với nước rồi chiết lại 3 lần bằng n-hexan ...Phân lập được 3 hợp chất, cấu trúc của 3 hợp chất được xác định thông qua dữ liệu phổ hồng ngoại (IR), phổ khối (MS) và phổ cộng hưởng từ (¹H-NMR, ¹³C-NMR).

Kết quả

Từ phụ tử (củ con) của cây ô đầu (A. carmichaelii Dexb.) trồng ở tỉnh Hà Giang, đã sử dụng phương pháp sắc ký để phân lập được 3 chất và dựa vào số liệu các phổ IR, MS, NMR đã xác định 3 chất là: hokbusin A, acid 3-cloroicosanoic và acid 8-clorohexadecanoic. Hai chất acid 3-cloroicosanoic và acid 8-clorohexadecanoic lần đầu tiên phân lập được từ củ ô đầu; hợp chất hokbusin A lần đầu tiên phân lập được từ loài A. carmichaelii Dexb..