Phân lập và thiết lập chất chuẩn majonosid – R2 từ sâm Việt Nam (Panax vietnamensis Ha et Grushv.)
Tóm tắt
Sâm Việt Nam tức sâm Ngọc Linh, tên khoa học Panax vietnamensis Ha et Grushv. (Araliaceae), là một loài sâm đặc hữu của Việt Nam. Trong thành phần saponin, majonosid - R2 (M-R2) là saponin chính thuộc nhóm ocotillol, đặc trưng cho sâm Việt Nam, không có trong các cây sâm Panax có giá trị khác như: nhân sâm, tam thất và sâm Hoa kỳ. M-R2 chiếm gần 50% saponin toàn phần và có nhiều tác dụng dược lý quan trọng. Dược điển Việt Nam IV quy định dùng M-R2 để kiểm tra sâm Việt Nam bằng phương pháp sắc ký lớp mỏng. Tuy vậy, hiện nay chất chuẩn này không có trên thị trường, gây khó khăn cho công tác kiểm nghiệm. Để phục vụ công tác kiểm tra chất lượng sâm Việt Nam và các chế phẩm, nghiên cứu này được thực hiện với mục tiêu phân lập và thiết lập chất chuẩn majonosid - R2.
Phân lập M-R2 từ cao MeOH toàn phần. Cao MeOH toàn phần từ sâm Việt Nam được hòa trong nước, chiết với ethyl acetat. Dịch nước sau đó được sắc ký phân đoạn qua cột Diaion-HP20 với dung môi rửa cột lần lượt là nước, MeOH và CH2Cl2 để thu được phân đoạn nước, phân đoạn MeOH (chứa chủ yếu saponin thô) và phân đoạn CH2Cl2. M-R2 sau khi được thử tinh khiết được xác định cấu trúc bằng các phương pháp phổ nghiệm IR, MS và NMR. Do không có chất chuẩn đối chiếu M-R2 trên thị trường, việc định lượng M-R2 điều chế được thực hiện bằng phương pháp HPLC qui về 100% diện tích pic trên sắc ký đồ. Quá trình thiết lập chất chuẩn M-R2 được thực hiện theo các bước: đóng gói, đánh giá độ đồng nhất giữa các lọ sau khi đóng gói, đánh giá kết quả định lượng liên phòng thí nghiệm tại hai phòng thí nghiệm đạt GMP, xác định giá trị công bố trên phiếu kiểm nghiệm.
Kết quả
Từ thân rễ và rễ sâm Việt Nam đã chiết xuất, phân lập và thiết lập được chất chuẩn M-R2. Chất chuẩn M-R2 điều chế có độ tinh khiết cao 98,86% tính trên chế phẩm nguyên trạng và được thẩm định theo các tiêu chuẩn đầy đủ của một chất chuẩn gốc (primary standard reference), có thể được sử dụng làm chất chuẩn đáng tin cậy trong kiểm tra chất lượng sâm Việt Nam và các chế phẩm liên quan.