Thành phần hóa học của cây thanh ngâm (Picria fel-terrae Lour.)

Tóm tắt

Cây thanh ngâm có tên khoa học là Picria fel-terrae Lour., thuộc họ Hoa mõm sói (Scrophulariaceae), là cây thuốc có ở miền bắc Việt Nam, miền nam Trung Quốc và một số nước Đông Nam Á. Theo y học cổ truyền thanh ngâm có vị đắng, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt giải độc, tiêu thũng chỉ thống (tiêu sưng giảm đau), khai vị tiêu thực và được dùng để chữa các chứng viêm họng, viêm phổi, ho, đái rắt, đái ra máu, đau dạ dày. Người dân nhiều nước khác cũng dùng thanh ngâm để chữa bệnh theo y học dân gian. Thành phần chính cây thanh ngâm gồm có flavonoid glucosid, phenylpropanoid và saponin. Nghiên cứu  này nhằm phân lập và xác định công thức một số thành phần hóa học từ cây thanh ngâm thu hái tại tỉnh Cao Bằng.

Phương pháp nghiên cứu

            Toàn cây thanh ngâm được thu hái tại tỉnh Cao Bằng vào tháng 10/2010. Dược liệu được xác định tên khoa học là Picria fel-terrae, thuộc họ Hoa mõm sói (Scrophulariaceae).

Từ dược liệu thanh ngâm (độ ẩm ~12%, khối lượng 3 kg) phân lập được 6 hợp chất. Dùng sắc ký lớp mỏng, và đo nhiệt độ nóng chảy để kiểm tra độ tinh khiết của chất phân lập được, kiểm tra bằng HPLC nếu cần. Cấu trúc của các chất phân lập được xác định dựa trên kết quả phân tích các tính chất lý hóa và các phổ UV, ESI-MS, ¹H-NMR, ¹³C-NMR, và DEPT.

Kết quả

Đã phân lập được 6 hợp chất từ cây thanh ngâm (Picria fel-terrae Lour.) thu hái tại Cao Bằng. Bằng việc phân tích dữ liệu các thông số hóa lý và các phổ thu được, các chất đã được xác định gồm năm saponin là picfeltarraenin VI, picfeltarraenin IX, picfeltarrenin IA, picfeltarrenin IB, picfeltarraenin XI và một flavonoid là apigenin. Đây là lần đầu tiên aglycon apigenin được phân lập từ cây thanh ngâm.