Phân lập và xác định cấu trúc hợp chất triterpen trong tầm gửi cây na – Macrosolen tricolor (Lecomte) Dans.

Abstract

Tầm gửi có nhiều loài và là những cây nhỏ sống kí sinh trên nhiều cây chủ khác nhau. Tầm gửi kí sinh trên cây dâu (tang kí sinh) được ghi trong Dược Điển Việt Nam IV có tác dụng bổ can thận, mạnh gân xương, thông kinh lạc, an thai. Trong Từ điển cây thuốc của Võ Văn Chi ghi loài Taxillus chinensis (DC) Dans có vị đắng, ngọt, tính bình, có tác dụng bổ can thận, mạnh gân xương, khử phong thấp, an thai. Thường dùng trị phong thấp, tê bại, lưng gối mỏi đau, gân xương nhức mỏi, thai động không yên, đau bụng. Liều dùng 12-20 g sắc uống. Loài Macrosolen tricolor thường dùng lá giã nát, bó chữa gẫy xương chân, tay; cây được dùng làm thuốc gây xổ. Để góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng dược liệu tầm gửi, nghiên cứu tiến hành chiết xuất, phân lập các hợp chất trong cây tầm gửi sống trên cây gạo và thử một số tác dụng sinh học của tầm gửi trên cây gạo và tầm gửi trên cây na. Bài báo này thông báo kết quả phân lập và xác định cấu trúc hóa học của 3 hợp chất triterpen trong tầm gửi sống trên cây na.

Phương pháp nghiên cứu

            Nguyên liệu:

            Tầm gửi sống trên cây na được thu hái vào tháng 7 năm 2008 và tháng 7 năm 2009 tại tỉnh Hòa Bình đã được định tên khoa học là Macrosolen tricolor (Lecomte) Dans - Loranthaceae.

            + Sắc ký lớp mỏng: Dùng bản mỏng silicagel GF₂₅₄ (Merck) đã tráng sẵn. Khai triển trong hệ dung môi cloroform - aceton [8:2]. Quan sát bản sắc ký dưới đèn tử ngoại ở bước sóng 254 nm và 365 nm, phun hiện màu bằng acid H₂SO₄ 10% trong ethanol (TT) rồi sấy nóng cho hiện màu.

            + Phân lập các chất: Phân lập các chất bằng sắc ký cột silicagel cỡ hạt 0,063 - 0,200 mm và 0,020 - 0,040 mm.

            + Nhận dạng các chất phân lập được dựa vào số liệu các phổ MS, NMR một chiều và hai chiều.

            + Chiết xuất và phân lập các chất.

Kết quả

            Từ dịch chiết methanol tầm gửi (Macrosolen tricolor (Lecomte) Dans) sống trên cây na, bằng phương pháp sắc ký cột nhiều lần đã phân lập được 3 hợp chất ký hiệu MT-4A, MT-5C1, MT2E1. Dựa vào số liệu phổ cộng hưởng từ hạt nhân một chiều và hai chiều, phổ khối lượng phân giải cao, so sánh đối chiếu với các tài liệu đã công bố, xác định MT-2E1 là lupeol, MT-4A là 20(29)-lupen-3β-nonadecanoyl-7β-ol, MT-5C1 là 20(29)-lupen-3β-nonadecanoyl-7β,15α-diol. Hai hợp chất MT-4A và MT-5C1 là hai hợp chất mới, lần đầu tiên được phân lập từ tự nhiên.