Xây dựng phương pháp định lượng oxostephanin bằng HPLC và định lượng một số mẫu củ, lá loài Stephania dielsiana Y.C.Wu trồng tại Ba Vì (Hà Nội)

Abstract

Stephania dielsiana Y.C.Wu là một loài ghi trong Sách Đỏ Việt Nam, hiện đang được nghiên cứu trồng tại Ba Vì (Hà Nội). Oxostephaninlà alcaloid chính có tác dụng gây độc trên 3 dòng tế bào ung thư gan (Hep-2), phổi (LU) và màng tim (RD). Người dân địa phương tại Ba Vì thường dùng cả củ và lá để điều trị phong thấp, đau dạ dày... nên rất cần nghiên cứu đánh giá hàm lượng của alcaloid này ở các bộ phận khác nhau của cây.

            Sắc ký lớp mỏng hiệu năng cao (HPTLC) là phương pháp phân tích định tính định lượng hiện đại. Kỹ thuật này có nhiều ưu điểm về độ nhạy, tính chính xác, độ tin cậy, dễ thực hiện, chi phí thấp, nhanh. Tuy nhiên, ứng dụng kỹ thuật HPTLC trong định tính, định lượng oxostephanin chưa được nghiên cứu. Bài báo này thông báo kết quả xây dựng quy trình định lượng oxostephanin bằng  HPTLC, áp dụng để xác định hàm lượng hợp chất này trong một số mẫu củ và mẫu lá loài Stephania dielsiana Y.C.Wu trồng tại Ba Vì (Hà Nội).

Nguyên liệu nghiên cứu là củ và thân lá (TL) cây củ dòm, cây 1, 2 năm, trồng từ hom tại Xã Tản Lĩnh, Huyện Ba Vì, Hà Nội (đã được giám định tên khoa học là Stephania dielsiana Y.C.Wu.

Phương pháp nghiên cứu

            Xây dựng quy trình định lượng: Lựa chọn các điều kiện chiết mẫu theo tài liệu tham khảo. Lựa chọn điều kiện HPTLCtheo tài liệu tham khảo. Thẩm định phương pháp: tính đặc hiệu, độ tuyến tính, độ thích hợp của hệ thống theo tài liệu tham khảo.

Kết quả:

            - Đã xây dựng được quy trình định lượng oxostephanin bằng HPTLC:

            + Hệ dung môi chiết xuất nguyên liệu bằng hệ dung môi MeOH- acid acetic 5% (6:4), lượng dung môi sử dụng là 300 ml cho mỗi mẫu thử.

            + Hệ dung môi triển khai bản mỏng làCHCl₃- MeOH (9:1).

            + Đã lựa chọn điều kiện của HPTLC và chuẩn bị dãy dung dịch chuẩn, khoảng nồng độ tuyến tính của mẫu chuẩn là từ 0,01 đến 0,27 mg/ml.

            + Đã khảo sát tính đặc hiệu và độ thích hợp của phương pháp đạt yêu cầu.

            - Đã xác định được hàm lượng oxostephanin trong các mẫu củ và thân lá loài Stephania dielsiana Y.C.Wu trồng 1 năm và 2 năm cho thấy hàm lượng oxostephanin trong thân và lá cao hơn củ, cây trồng bằng hom tương đương cây trồng từ hạt.