Pha cubic và cubosom: Khái niệm, cấu trúc và ứng dụng

Tóm tắt

Pha cubic song liên tục (bicontinuous, sau đây gọi tắt là pha cubic) bao gồm một lớp chất lưỡng thân kép phát triển theo cả 3 hướng trong không gian tạo nên 2 kênh chứa nước liên tục, đan xen nhau, nhưng không trộn lẫn (đường kính kênh nước khoảng 5 nm), với bề mặt phân cách pha lớn (400 m²/g). Trên các bề mặt lớp lipid kép này, độ cong trung bình bằng không, nghĩa là, độ lõm và lồi của lớp lipid kép cân bằng nhau tại mọi điểm trên bề mặt. Cubosom là các tiểu phân có kích cỡ nano được tạo ra từ việc phân tán các pha cubic gốc. Pha cubic gốc tồn tại dưới dạng giống như gel, bán rắn, trong suốt, có độ nhớt rất cao, thể chất và hình thức giống như các hydrogel của polymer liên kết chéo. Pha cubic nói chung và tinh thể lỏng nói riêng bền vững về mặt nhiệt động học, và có thể được phân tán thành các tiểu phân nhỏ hơn mà vẫn giữ được cấu trúc nội tại của chúng (dưới tác dụng của chất ổn định).

Nội dung chính của bài tổng quan

- Ứng dụng của cubosome và pha cubic: Chất mang cho các chất có nguồn gốc sinh học, dạng thuốc tiêm (kiểm soát giải phóng), dạng thuốc bôi ngoài (tăng khả năng thấm), dạng thuốc dùng đường uống (tăng sinh khả dụng), các dạng thuốc nói chung (tăng khả năng mang dược chất)

- Ưu nhược điểm.

            Kết luận

            Cũng giống như các hệ đưa thuốc từ các lipid lưỡng thân (liposom, micel, pha lục giác), pha cubic được hình thành khi trộn lẫn chất lưỡng thân với nước. Sự khác biệt của pha cubic nằm ở cấu trúc nội tại bền vững về mặt nhiệt động học cấu tạo bởi lớp lipid song liên tục, phát triển theo 3 hướng trong không gian, tạo thành 2 kênh nước đan xen nhưng không giao cắt nhau. Đặc điểm cấu trúc nội tại đặc biệt này dẫn tới những ưu điểm của riêng cubosom như khả năng bảo vệ các chất có nguồn gốc sinh học, kiểm soát giải phóng, tăng thấm qua da. Đồng thời cubosom cũng có những nhược điểm như khó để nâng cấp quy mô do độ nhớt rất cao của pha cubic, một số lipid dễ dàng bị phân hủy bởi các enzym trong đường tiêu hóa.

Sự đa dạng về cấu trúc hóa học, đặc tính hóa lý, sinh học của dược chất đòi hỏi các nhà nghiên cứu phải đưa ra các giải pháp, các hệ đưa thuốc với tính chất khác nhau để phù hợp với dược chất và đường dùng mong muốn. Mặc dù tới nay chưa có chế phẩm nào có nguồn gốc từ pha cubic và cubosom xuất hiện trên thị trường, việc tiếp tục nghiên cứu cubosom là cần thiết giúp bổ sung cubosom vào kho các hệ đưa thuốc, cũng như thúc đẩy quá trình ứng dụng thực tiễn.