Hài kim Lai Châu - Paphiopedilum villosum (Lindley) Stein var. laichaunum Hai & Tuan, var. n. - một thứ mới của loài Paphiopedilum villosum (Lindley) Stein ở Việt Nam

Tóm tắt

            Chi Paphiopedilum Pfitzer, thường gọi là chi Hài thuộc họ Lan (Orchidaceae) có nhiều loài khá quen biết, rất nhiều loài được trồng làm cảnh và làm thuốc (chữa lở ngứa, đòn đánh, rắn cắn, tiêu độc...). Hài kim (Paphiopedilum villosum (Lindley) Stein) được nhà khoa học người Pháp phát hiện sớm nhất ở Việt Nam vào đầu thế kỷ trước. Những năm 2003, 2004, 2007, Averyanov và cộng sự công bố liên tục 5 thứ mới của loài hài kim ở Việt Nam, đó là P. villosum var. boxallii; P. villosum var. villosum;  P. villosum var. annamense; P. villosum var. fusco-roseum; P. villosum var. fusco-viride. Năm 2015 đã phát hiện ở Lai Châu mẫu cây có đặc điểm thực vật khác biệt với các mẫu còn lại cũng thuộc loài Paphiopedilum villosum (Lindley) Stein trong quần thể Paphiopedilum ở Việt Nam. Trong bài báo này công bố đặc điểm hình thái thực vật của loài nghiên cứu, phân tích sự khác biệt của mẫu nghiên cứu so với 5 thứ của hài kim đã công bố, bổ sung thêm khóa phân loại cho các thứ hài kim, và đặt tên cho thứ mới của hài kim ở Việt Nam.

Phương pháp nghiên cứu

- Phân tích hình thái thực vật: Mô tả đặc điểm hình thái theo phương pháp nhận thức cây thuốc ghi trong tài liệu.

- Phân tích và chụp ảnh hoa trên kính hiển vi soi nổi Leica EZ4.

- Xác định tên khoa học của mẫu nghiên cứu: Đối chiếu đặc điểm mô tả với các tài liệu: "Thực vật chí Trung Quốc", bài báo khoa học, tài liệu Lan hài Việt Nam và so sánh đối chiếu với các mẫu tiêu bản tại các Phòng Tiêu bản bản Thực vật - Bảo tàng lịch sử tự nhiên Paris.

            Kết quả nghiên cứu

            Căn cứ vào đặc điểm hình thái, cơ quan sinh dưỡng và cơ quan sinh sản của loài nghiên cứu, đã xác định loài hài kim thu hái ở Lai Châu là một thứ mới ở Việt Nam, đặt tên khoa học là Paphiopedilum villosum (Lindley) Stein var. laichaunum Hai & Tuan, var. n., thuộc họ Lan  (Orchidaceae). Đây là lần đầu tiên các đặc hình thái thực vật của  thứ mới Paphiopedilum villosum (Lindley) Stein var. laichaunum Hai & Tuan, var. n. được mô tả đầy đủ ở Việt Nam. Đã xây dựng được khóa phân loại dưới loài của hài kim Paphiopedilum villosum (Lindley) Stein. Hiện chưa có nghiên cứu về loài hài kim Lai Châu này, do vậy cần nghiên cứu về thành phần hóa học, tác dụng dược lý, giá trị sử dụng cũng như khả năng nhân trồng.