Chiết xuất phân lập thành phần hoá học chính trong cây bù dẻ (Uvaria rufa Bl., Annonaceae)

Tóm tắt

            Cây bù dẻ (Uvaria rufa Bl.) là một trong những dược liệu được sử dụng nhiều ở các tỉnh miền Đông và Tây Nam Bộ trong các thang thuốc bổ dưỡng để hồi phục sức khoẻ, làm tăng tác dụng của các vị thuốc bổ khác khi phối hợp chung... Đặc biệt có một số cơ sở khám chữa bệnh bằng thuốc Đông y đã sử dụng độc vị bù dẻ để điều trị tiểu đường, giúp ổn định đường huyết rất hiệu quả. Trong dân gian có nhiều loài bù dẻ nhưng các cơ sở thuộc Tịnh độ cư sĩ Phật hội VN chỉ sử dụng duy nhất một loài. Tại Việt Nam nghiên cứu về cây thuốc này chưa có nhiều. Các vấn đề chuẩn hoá cây thuốc về thực vật, thành phần hoá học, cũng như sàng lọc chứng minh tác dụng dược lý của dược liệu này còn bỏ ngỏ nên việc sử dụng chưa được kiểm soát chất lượng của nguyên liệu đầu vào và các sản phẩm đầu ra. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm chuẩn hoá cây thuốc bù dẻ về mặt thực vật, khảo sát thành phần hóa học chính trong thân cây bù dẻ, làm tiền đề cho những nghiên cứu sâu hơn sau này.

Phương pháp nghiên cứu

- Nguyên liệu sau khi thu hái được phơi khô, xay thành bột, rây.

- Chiết xuất, phân lập: Chiết nóng 9 kg bột thân bù dẻ với cồn 96%, tinh chế bằng sắc ký cột.

- Xác định cấu trúc qua dữ liệu phổ UV, MS, ¹H-NMR, ¹³C-NMR.

Kết quả

            Từ 1,02 kg cao cồn thân bù dẻ chiết xuất phân đoạn thu được cao CHCl₃ (250 g), EtOAc (53,93 g) và MeOH (620,87 g). Từ 115 g cao CHCl₃ lọc silicagel tách được 4 phân đoạn gồm 1,38 g CF1; 68,64 g CF2; 10,28 g CF3 và 23,59 g CF4. Phân đoạn CF₂ (40 g) phân lập được 4 chất kết tinh, xác định cấu trúc 4 hợp chất tinh khiết bằng NMR 1D và 2D là tectochrysin (150 mg); asperphenamat (18,11 mg); glut-5(6)-en-3-on (15 mg); 6,7-dimethoxybaicalein (57 mg). Các kết quả đạt được mở ra triển vọng mới và cần thiết cho các nghiên cứu tiếp theo về thành phần hóa học của loài này để ứng dụng trong việc tìm kiếm các hoạt chất có tác dụng phòng và chữa bệnh cho con người.