Nghiên cứu đặc điểm thực vật và sơ bộ thành phần hoá học cây nhương lê kim cang (Myxopyrum smilacifolium (Wall.) Blume, họ Nhài (Oleaceae))

Tóm tắt

Nhương lê kim cang có tên khoa học là Myxopyrum smilacifolium (Wall.) Blume là cây bụi leo, thân gỗ,  thuộc chi Myxopyrum, họ Nhài (Oleaceae), phân bố ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới của Đông Á. Rễ, thân, lá của loài này được sử dụng trong nhiều hệ thống y học cổ truyển, đặc biệt là tại Ấn Độ để điều trị các bệnh như ghẻ, ho, hen suyễn, thấp khớp, sốt, đau đầu, đau dây thần kinh và làm lành các vết thương. Nhương lê kim cang có một số tác dụng đáng chú ý như chống oxy hóa, kháng khuẩn, kháng nấm, hạ sốt, chống viêm, giãn phế quản, làm lành vết thương, gây độc tế bào ung thư.

Hiện nay, Nhương lê kim cang được người dân ở Sa Pa, Hà Giang, Yên Bái...thu hái với tên gọi "Sâm xuyên đá" hoặc "Sâm đá" và được sử dụng với công dụng giống như nhân sâm. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có công trình nghiên cứu nào công bố đầy đủ về đặc điểm thực vật, thành phần hóa học và tác dụng sinh học của loài  Nhương lê kim cang mọc ở Việt Nam. Bài báo này trình bày một số kết quả nghiên cứu về đặc điểm thực vật và sơ bộ thành phần hoá học của cây  Nhương lê kim cang thu hái tại Yên Bái.

Nguyên liệu

Đối tượng nghiên cứu là toàn cây Nhương lê kim cang được thu hái năm 2015 tại xã Mai Sơn, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái, khi có quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu đặc điểm hình thái thực vật tại thực địa và trong phòng thí nghiệm, mô tả đặc điểm theo hướng dẫn. Xác định tên khoa học bằng phương pháp so sánh đặc điểm hình thái, đối chiếu đặc điểm hình thái với khóa phân loại thực vật chi Myxopyrum, các bộ thực vật chí và đối chiếu với các mẫu của phòng Tiêu bản bản Thực vật và tra cứu tài liệu với các khóa phân loại. Nghiên cứu đặc điểm vi học: Làm vi phẫu lá, thân, rễ theo phương pháp cắt ngang, nhuộm kép. Lên tiêu bản bột lá, thân, rễ theo phương pháp giọt ép. Quan sát cấu tạo vi phẫu và đặc điểm bột dược liệu dưới kính hiển vi, mô tả và chụp ảnh bằng máy ảnh kỹ thuật số^.

Định tính sơ bộ các nhóm hợp chất chính trong dược liệu bằng các phản ứng hóa học đặc trưng.

Kết quả

Căn cứ vào đặc điểm hình thái và giải phẫu, đã xác định loài thu hái ở Yên Bái có tên khoa học là Myxopyrum smilacifolium (Wall.) Blume, thuộc họ Nhài (Oleaceae). Đồng thời xây dựng được bộ dữ liệu về hình thái, cấu tạo giải phẫu và đặc điểm bột dược liệu (lá, thân, rễ) của loài  này ở Việt Nam. Kết quả nghiên cứu góp phần đảm bảo tính đúng của cây thuốc và xây dựng tiêu chuẩn chất lượng dược liệu  Nhương lê kim cang khi sử dụng làm thuốc. Sơ bộ định tính thành phần hoá học của dược liệu cho thấy sự hiện diện của các nhóm flavonoid, saponin, tanin, acid amin, đường khử và polysarcharid trong rễ cây.