Sơ bộ khảo sát hoạt tính kháng vi sinh vật và nghiên cứu thành phần hóa học của dây vác (Cayratia trifolia (L.) Domin, họ Nho - Vitaceae)

Tóm tắt

Dây vác (Cayratia trifolia (L.) Domin, họ nho (Vitaceae)), mọc hoang dại trong các quần thể thứ sinh và dọc các rào bụi chủ yếu ở vùng thấp. Theo y học dân gian, dây vác có tác dụng thanh nhiệt, giải độc; lá và quả được nấu nước để trị rôm, sảy cho trẻ em; rễ trị bệnh bạch đới, trị đòn ngã tổn thương, ghẻ lở; thân lá được dùng trị gãy xương. Các nghiên cứu trước đây cho thấy dây vác có chứa một số hợp chất như trans-resveratrol, α-viniferin, β-sitosterol, stigmasterol, squalene, lutein và acid linoleic. Dây vác sở hữu nhiều hoạt tính sinh học như kháng oxi hóa, kháng khuẩn, kháng nấm, kháng virus, kháng ung thư, chống xơ vữa động mạch, chống viêm loét, bảo vệ thần kinh, bảo vệ tim mạch.

Ở Việt Nam, dù nguồn nguyên liệu dây vác rất dồi dào từ Bắc vào Nam nhưng các nghiên cứu về hoạt tính sinh học và thành phần hóa học của dược liệu này vẫn còn nhiều hạn chế. Bài báo này bước đầu sàng lọc hoạt tính kháng vi sinh vật của các cao chiết, lựa chọn cao chiết có hoạt tính mạnh nhất để khảo sát thành phần hóa học nhằm tìm hiểu mối liên hệ giữa hoạt tính kháng vi sinh vật và cấu trúc hóa học của dây vác.

Nguyên liệu

Thân và lá dây vác được thu hái tại Quận Ninh Kiều, Thành phố Cần Thơ vào tháng 6/2016. Phương pháp nghiên cứu

- Chiết xuất và phân lập hợp chất: Các cao chiết từ dây vác được điều chế bằng kỹ thuật ngâm ở nhiệt độ phòng với các dung môi có độ phân cực tăng dần: n-hexan, chloroform, ethyl acetat, methanol, và methanol-nước (80:20). Các hợp chất được phân lập bằng kỹ thuật sắc ký cột trên silica gel pha thường (0,040 - 0,063 mm, Merck), được theo dõi bằng sắc ký lớp mỏng trên bản mỏng tráng sẵn silica gel 60 F₂₅₄ Merck.

            - Xác định hoạt tính kháng vi sinh vật: Năm cao chiết tương ứng từ dây vác được sàng lọc hoạt tính kháng khuẩn tại nồng độ 400 µg/mL trên giếng 96 lỗ tại Phòng sinh học thực nghiệm, Viện Hóa học các hợp chất thiên nhiên, Viện HL Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

Kết quả

Quá trình sàng lọc hoạt tính kháng vi sinh vật của 5 cao chiết (n-hexan, chloroform, ethyl acetat, methanol và methanol-H₂O) của dây vác Cayratia trifolia (L.) Domin cho thấy cao chiết chloroform có hoạt tính kháng lại 3 dòng nấm F. oxysporum S. cerevisiae và C. albicans với giá trị MIC lần lượt là 200 µg/mL, 400 µg/mL và 400 µg/mL. Kết quả bước đầu khảo sát sơ bộ thành phần hóa học của cao chloroform đã phân lập được 3 hợp chất là acid stearic (1), lutein (2) và b-sitosterol-3-O-6'-stearyl-b-D-glucopyranosid (3). Thành phần hóa học của các phân đoạn còn lại đang được tiếp tục nghiên cứu.