Chiết xuất, phân lập một số saponin từ thân rễ cây nần nghệ (Dioscorea collettii Hook.f., Dioscoreace) thu hái tại Sơn La

Tóm tắt

Cây nần nghệ (tên khác: râu hùm, nần vàng; tên khoa học: Dioscorea collettii Hook.f). Nần nghệ được phân bố ở Mộc Châu - Sơn La, Việt Nam, trên thế giới nần nghệ được phân bố ở nam Trung Quốc, Ấn Độ, Mianma. Từ lâu đời người Dao đã dùng nần nghệ để chữa sưng đau viêm khớp và dùng chữa béo bụng cho các cán bộ người xuôi đến, những năm 1970, nần nghệ đã được phát hiện trong quá trình đi tìm kiếm những vị thuốc quý trong dân gian. Các nghiên cứu trên thế giới đã chỉ ra trong nần nghệ (D. collettii) có rất nhiều saponin, trong đó có 2 sapogenin chính là diosgenin và yamogenin. Hàm lượng diosgenin lên tới 3,8 - 4,2 %. Một số nghiên cứu đã xác định được một số  hợp chất saponin từ dịch chiết ethanol của nần nghệ (D. collettii var. hypoglauca) bao gồm: prosapogenin A của dioscin, gracillin, proroneodioscin, protodioscin, protoneogracillin, protogracillin, methyl protoneodioscin, methyl protodioscin, methyl protoneogracillin, methyl protogracillin, hypoglaucin F, hypoglaucin G, hypoglaucin H. Tuy nhiên, chưa có công bố nào về các saponin được phân lập từ nần nghệ ở Việt Nam. Do đó, nghiên cứu này được thực hiện với mục tiêu chiết xuất, phân lập và xác định cấu trúc một số saponin từ cây nần nghệ thu hái tại Sơn La, Việt Nam.

            Nguyên liệu:

Thân rễ nần nghệ (Dioscorea collettii Hook.f., họ Củ nâu - Dioscoreaceae) được thu hái ở Mộc Châu (Sơn La) vào thời điểm 8/2014.

Phương pháp nghiên cứu

- Chiết xuất và phân lập.

- Phân lập các chất.

Kết luận

Hai saponin steroid đã được phân lập từ dịch chiết ethanol của thân rễ nần nghệ (Dioscorea collettii Hook.f) thu hái tại Sơn La, Việt Nam và được xác định là gracillin (diosgenin-3-O-α-L-rhamnopyranosyl-(1→2)-[β-D-glucopyranosyl-(1→3)]-β-D-glucopyranoside) (NN01) và dioscin (diosgenin-3-O-α-L-rhamnopyranosyl-(1→2)-[α-L-rhamnopyranosyl-(1→4)]-β-D-glucopyranoside) (NN02). Đây là lần đầu tiên hai hợp chất này được tìm thấy trong thân rễ nần nghệ (Dioscorea collettii Hook.f, Dioscoreace) thu hái ở Sơn La, Việt Nam.