Xây dựng qui trình phân tích một số glucocorticoid ngụy tạo trong chế phẩm dược liệu bằng phương pháp UHPLC-UV-Vis
Tóm tắt
Ngày nay, xu hướng sử dụng các thuốc dược liệu trong điều trị các bệnh lý cơ xương khớp ngày càng gia tăng do hiệu quả điều trị và tính an toàn đã được chứng minh.Tuy nhiên, một số cơ sở sản xuất, mua bán thuốc dược liệu đã sử dụng glucocorticoid (GC) để trộn lẫn vào các chế phẩm dược liệu nhằm đánh lừa người bệnh với hiệu quả điều trị tốt trong giai đoạn đầu, nhưng sau đó đã để lại hậu quả nghiêm trọng cho người bệnh khi sử dụng thuốc lâu dài do những tác dụng phụ trên thận, xương và dạ dày, tạo ra những gánh nặng cho người bệnh và ngành y tế. Việc ngụy tạo glucocorticoid vào các chế phẩm dược liệu điều trị viêm khớp, thấp khớp ngày càng trở nên phổ biến, tinh vi và khó phát hiện. Việc kiểm soát hàm lượng các glucocorticoid này vẫn còn hạn chế do hàm lượng hoạt chất thấp và nền mẫu dược liệu phức tạp. Đã có nhiều nghiên cứu về việc phát hiện các glucocorticoid bằng một số kỹ thuật phân tích như sắc ký lớp mỏng, khối phổ tiêm mẫu trực tiếp. Kỹ thuật sắc ký lớp mỏng có độ nhạy thấp, trong khi đó kỹ thuật khối phổ chưa khả thi với các phòng kiểm nghiệm thường qui ở nước ta. Cho đến nay, chưa có qui trình định lượng đồng thời các glucocorticoid được trộn trái phép trong các chế phẩm dược liệu điều trị viêm khớp, thấp khớp bằng kỹ thuật sắc ký hiện đại được công bố trong nước. Trong bài báo này, công bố một qui trình định tính và định lượng đồng thời prednisolon, methylprednisolon, bethamethason và dexamethason acetat ngụy tạo trong chế phẩm dược liệu bằng phương pháp sắc ký lỏng siêu hiệu năng (UHPLC) với đầu dò UV-Vis.
Nguyên liệu
Các dược liệu điều trị viêm khớp, thấp khớp trong bài thuốc Độc hoạt tang ký sinh. Tất cả các mẫu được định danh tại Khoa Dược - Trường Đại Học Y Dược Cần Thơ và được sử dụng để chuẩn bị mẫu giả lập. Ba mươi mẫu chế phẩm dược liệu điều trị (hoặc hỗ trợ điều trị) viêm khớp, thấp khớp đang lưu hành trên thị trường tỉnh Hậu Giang.
Phương pháp nghiên cứu
Dựa vào cấu trúc hóa học chứa nhân steroid của các glucocorticoid với giá trị pKa > 10, chủ yếu ở dạng tự do nên kỹ thuật sắc ký pha đảo áp dụng với hệ dung môi phân cực bao gồm acetonitril, methanol, nước, có hoặc không thêm chất điều chỉnh pH như: acid formic 10% hay acid acetic băng (< 0,5%), triethylamin (< 0,1%). Trong quá trình thực nghiệm, các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tách và độ chọn lọc của phương pháp đã được khảo sát như bản chất, tỷ lệ thành phần, pH dung môi pha động, tốc độ dòng và bước sóng phát hiện. Sau khi tìm được điều kiện sắc ký thích hợp, sẽ tiến hành thẩm định phương pháp theo hướng dẫn của AOAC bao gồm khảo sát tính phù hợp của hệ thống, tính đặc hiệu, khoảng tuyến tính, giới hạn phát hiện và giới hạn định lượng, độ đúng, độ chính xác. Qui trình sau khi được thẩm định sẽ được ứng dụng để phát hiện các GC có trong ba mươi chế phẩm dược liệu điều trị (hoặc hỗ trợ điều trị) bệnh lý cơ xương khớp đang lưu hành tại tỉnh Hậu Giang.
Kết luận
Qui trình phát hiện đồng thời prednisolon, methylprednisolon, bethamethason và dexamethason acetat bằng phương pháp sắc ký lỏng siêu hiệu năng với đầu dò UV-Vis đã được xây dựng và thẩm định đạt theo qui định của AOAC. Qui trình có tính đặc hiệu, độ nhạy cao, cho kết quả đúng và chính xác, có thể được áp dụng để phát hiện các GC có thể ngụy tạo trong chế phẩm dược liệu điều trị viêm khớp, thấp khớp.
