Nghiên cứu xây dựng qui trình phân tích một số glucocorticoid ngụy tạo trong mỹ phẩm điều trị mụn, làm trắng da bằng phương pháp LC-MS-MS

Tóm tắt

Dexamethason (DXA), betamethason (BM), prednisolon (PR), triamcinolon (TAC) là các glucocorticoid (GC) có tác dụng chống stress, kháng viêm, ức chế miễn dịch, tham gia vào sự cân bằng nội môi, có khả năng ức chế nhanh, tạm thời các tuyến bã nhờn giúp hạn chế tiết nhờn trên da dầu, từ đó ngăn chặn sự phát triển và hình thành của mụn. Với công dụng giữ nước và bào mòn da nên GC làm cho những làn da sần sùi, sẫm màu trở nên trắng sáng, mịn màng hơn. Do vậy, nhiều người lầm tưởng loại thuốc này là "thần dược". Nắm bắt được tâm lý này, một số cơ sở sản xuất, mua bán không chân chính đã cung cấp mỹ phẩm có trộn trái phép thành phần GC nhằm đánh lừa người tiêu dùng do hiệu quả điều trị mụn và làm trắng tức thời trong thời gian đầu sử dụng nhưng để lại hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe khi sử dụng lâu dài. Hiện nay, glucocorticoid đã bị cấm dùng trong mỹ phẩm, tuy nhiên, việc ngụy tạo glucocorticoid vào trong mỹ phẩm trị mụn và làm trắng da ngày càng phổ biến và tinh vi hơn. Nhằm mục đích kiểm soát vấn đề này, tại Việt Nam đã có một số công trình nghiên cứu phát hiện các glucocorticoid bằng sắc ký lớp mỏng và sắc ký lỏng hiệu năng cao ghép nối với đầu dò UV. Kỹ thuật sắc ký lớp mỏng có độ nhạy thấp, trong khi kỹ thuật LC-UV cho tính đặc hiệu thấp trên nền mẫu mỹ phẩm phức tạp và xác định đồng thời các GC. Cho đến nay, chưa có qui trình định lượng đồng thời các glucocorticoid trộn trái phép trong mỹ phẩm điều trị mụn, làm trắng da bằng kỹ thuật khối phổ được công bố trong nước. Trong bài báo này, công bố một qui trình định tính và định lượng đồng thời DXA, BM, PR và TCA, ngụy tạo trong mỹ phẩm trị mụn, làm trắng da  bằng phương pháp sắc ký lỏng ghép nối với đầu dò khối phổ ba lần tứ cực (LC-MS-MS).

Đối tượng

Mẫu hỗn hợp chuẩn của các glucocorticoid và nội chuẩn trong nghiên cứu:                          dexamethason acetat; betamethason; prednisolon, triamcinolon acetonid, methyl prednisolon có độ tinh khiết trên 98,5% do Viện Kiểm nghiệm Thành phố Hồ Chí  Minh cung cấp.

Mẫu trắng giả lập: Đạt tiêu chuẩn phân tích.

Mẫu mỹ phẩm điều trị mụn, làm trắng da: 20 mẫu chế phẩm mỹ phẩm trị mụn, làm trắng da thu thập từ thị trường tỉnh Trà Vinh.

Phương pháp nghiên cứu

Hỗn hợp chuẩn PR, DXA, BM, TCA và nội chuẩn methyl prednisolon (IS-MPR) được pha trong methanol đến nồng độ khoảng 500 ppb và bơm trực tiếp vào hệ thống khối phổ Xevo TQD, sử dụng chế độ Auto tune trong phần mềm Masslynx 4.1 để tối ưu hóa điều kiện khối phổ để thu được ion mẹ và phân mảnh con ở chế độ giám sát đa phản ứng MRM (multi-reaction montoring) có cường độ tín hiệu tối ưu của các GC cần phân tích với các thông số khối phổ cần khảo sát: ES+ hay ES-, thế mao quản, thế cone, tốc độ dòng khí phun (nebulizer gas flow), nhiệt độ buồng ion hóa, nhiệt độ khí bay hơi (desolvation temp), tốc độ dòng khí bay hơi (desolvation gas flow), năng lượng va đập. Dựa vào cấu trúc hóa học chứa nhân steroid của các glucocorticoid với  giá trị pKa > 10, kỹ thuật sắc ký pha đảo được áp dụng với hệ dung môi phân cực bao gồm ACN, MeOH, nước có thêm hoặc không thêm chất điều chỉnh pH như acid formic, acid acetic băng (< 0,5%), trietylamin (<0,1%) để khảo sát điều kiện sắc ký tối ưu tách đồng thời bốn GC và nội chuẩn trong mẫu thử giả lập. Sau khi   tìm được điều kiện khối phổ tối ưu, điều kiện sắc ký và quy trình chiết thích hợp sẽ tiến hành thẩm định phương pháp theo hướng dẫn của AOAC bao gồm khảo sát tính phù hợp của hệ thống, tính đặc hiệu, khoảng tuyến tính, giới hạn phát hiện (LOD) và giới hạn định lượng (LOQ), độ đúng, độ chính xác. Qui trình thẩm định sẽ được ứng dụng sẽ được áp dụng định tính, định lượng các GC có trong 20 mẫu mỹ phẩm điều trị mụn và làm trắng da đang lưu hành tại tỉnh Trà Vinh.

Kết luận:

Nghiên cứu đã xây dựng thành công quy trình định tính, định lượng đồng thời dexamethason acetat, bethamethason, prednisolon, triamcinolon acetonid có trong mẫu mỹ phẩm trị mụn, làm trắng da bằng  phương pháp LC-MS/MS. Quy trình định lượng này đã được thẩm định đạt theo hướng dẫn của AOAC. Quy trình có tính chọn lọc, chính xác, tin cậy cao, và đặc biệt độ nhạy lên đến 0,1 ppb mà các phương pháp khác khó đạt được. Quy trình được áp dụng để phát hiện đồng thời PR, DXA, BM, TCA có thể ngụy tạo trong mẫu mỹ phẩm trị mụn, làm trắng da.