Nghiên cứu đặc điểm thực vật của cây bù dẻ lá lớn thu hái tại Rừng Quốc gia Đền Hùng

Tóm tắt

Ở Việt Nam chi Uvaria L. (bù dẻ, bồ quả)có khoảng 16-17 loài, trong đó tại Rừng Quốc gia Đền Hùng có 2 loài được biết là U. macrophylla và U. boniana.Cây bù dẻ lá lớn hay bồ quả lá to (Uvaria littoralis (Blume) Blume, tên đồng nghĩa: Uvaria macrophylla Roxb.) được người dân địa phương gọi là dây dất lá to, dất lông. Theo kinh nghiệm dân gian, bù dẻ lá lớn được dùng làm thuốc: rễ có tác dụng trừ phong thấp, bổ gân cốt; lá có tác dụng tán ứ tiêu thũng, ngừng ho... Theo các nghiên cứu gần đây, bù dẻ lá lớn có tác dụng gây độc đối với tế bào ung thư trên thử nghiệm in vitro.Tuy nhiên hiện nay cây này chưa có chuyên luận trong Dược điển Việt Nam cũng như Dược điển một số nước khác. Ở trong nước chưa có nghiên cứu nào mang tính hệ thống về thực vật, cấu tạo giải phẫu của bù dẻ lá lớn. Để góp phần tiêu chuẩn hóa dược liệu và kiểm nghiệm dược liệu, bài báo này công bố kết quả nghiên cứu đặc điểm hình thái và giải phẫu, xác định tên khoa học của cây bù dẻ lá lớn thu hái tại Rừng Quốc gia Đền Hùng.

Đối tượng

Mẫu nghiên cứu được thu hái tại Rừng Quốc gia Đền Hùng (thuộc Khu di tích lịch sử Đền Hùng) - xã Hy Cương, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ vào tháng 4/2013 và tháng 01/2018.

Phương pháp nghiên cứu

- Mẫu cây thu hái trong thời kỳ mang hoa, quả làm tiêu bản cây khô.

- Mô tả đặc điểm thực vật bằng cách quan sát mắt thường, kính lúp, chụp ảnh bằng máy ảnh kỹ thuật số.

- Xác định tên khoa học loài: So sánh, đối chiếu đặc điểm hình thái với bản mô tả và khóa phân loại thực vật trong các tài liệu chuyên khảo về thực vật; đối chiếu với các mẫu tiêu bản thực vật của Phòng Tiêu bản thực vật - Bảo tàng lịch sử tự nhiên quốc gia Pháp (Muséum national d'histoire naturelle).

- Mô tả giải phẫu: Các tiêu bản giải phẫu được làm theo phương pháp nhuộm kép. Quan sát dưới kính hiển vi quang học và chụp ảnh bằng máy ảnh kỹ thuật số.

Kết quả

Nghiên cứu đã mô tả được đặc điểm hình thái bên ngoài và khẳng định tên khoa học của  mẫu bù dẻ lá lớn (Uvaria macrophylla Roxb., họ Na (Annonaceae)) thu hái tại Rừng Quốc gia Đền Hùng. Đây là lần đầu tiên đặc điểm cấu tạo giải phẫu các bộ phận lá, thân, rễ của cây bù dẻ lá lớn tại Việt Nam được mô tả chi tiết, cụ thể. Kết quả nghiên cứu là cơ sở khoa học góp phần phân loại loài U. macrophylla, xây dựng tiêu chuẩn và kiểm nghiệm cây thuốc, dược liệu bù dẻ lá lớn tại nước ta.