Nghiên cứu xây dựng quy trình định lượng cordycepin trong đông trùng hạ thảo Cordyceps militaris bằng phương pháp HPLC

Tóm tắt

Cordyceps là một dược liệu cổ truyền sử dụng trên 300 năm nay với trên 350 loài ở Trung Quốc được sử dụng để điều trị các chứng tăng mỡ máu, tiểu đường, viêm phế quản mạn, hen phế quản, viêm thận mạn tính, suy thận, rối loạn nhịp tim, cao huyết áp, viêm mũi dị ứng, viêm gan B mạn tính, ung thư phổi và thiểu năng sinh dục. Cordyceps sinensis (Berk.) Sacc., họ Hypocreaceae là nấm sống ký sinh trên ấu trùng của một số loài côn trùng họ Hepialidae và sâu bướm đã chết. Do cảm quan của nó trong các mùa khác nhau nên còn gọi là đông trùng hạ thảo. Loài này tìm thấy trong đất vùng thảo nguyên ở cao độ 3500 - 5000 m phân bố chủ yếu ở Tây Tạng, Thanh Hải, Tứ Xuyên, Vân Nam và Cam Túc (Trung Quốc). C. sinensis phát triển trong môi trường sống rất hạn chế và sản lượng của chúng giảm dần hằng năm (chỉ còn vài ngàn kilôgam năm 2001). Do đó, bên cạnh việc nuôi trồng từ hệ sợi nấm bằng kỹ thuật lên men để sản xuất ở quy mô lớn, còn có nổ lực phát hiện các loài khác dùng thay thế. Cordyceps militaris (L.) Link là một trong số những loài được dùng rất phổ biến trên thị trường hiện nay thay cho C. sinensis.

            Nucleosid là thành phần hóa học chính của Cordyceps. Dược điển Trung Quốc 2015 đã có chuyên luận Cordyceps sinensis với chất điểm chỉ dùng trong chỉ tiêu định lượng là adenosin. Năm 1964, các nhà khoa học đã phân lập được cordycepin (3'- deoxyadenosine), một nucelosid có hoạt tính kháng u bướu từ C. militaris nuôi trồng. Do hàm lượng adenosin rất thấp trong C. militaris nuôi trồng nên cordycepin được chọn làm chất điểm chỉ trong kiểm nghiệm C. militaris do nó có hàm lượng vượt trội so với các nucleosid khác.

            Chưa thấy có các phương pháp Dược điển định lượng cordycepin bằng kỹ thuật HPLC-DAD. Một số tác giả đã định lượng cordycepin trong C. militaris nuôi cấy bằng kỹ thuật HPLC nhưng phát hiện bằng đầu dò MS ít phổ biến trong các phòng kiểm nghiệm  nước ta. Vì vậy, đề tài được tiến hành nhằm mục tiêu xây dựng và thẩm định quy trình định lượng cordycepin trong đông trùng hạ thảo C. militaris cho mục đích kiểm tra chất lượng dược liệu này khi dùng làm nguyên liệu sản xuất thuốc hay thực phẩm bảo vệ sức khỏe.

            Mẫu nghiên cứu

            Cordyceps mua của CT. Premium Herb, 14 Robinson Road #08 - 01A Far East Finance Building, Singapore 408409

            Thiết bị, thuốc thử và chất chuẩn

            + Cân phân tích, dụng cụ thủy tinh

            + Máy sắc ký lỏng HPLC Shimadzu

            Phương pháp nghiên cứu

            - Chuẩn bị dung dịch chuẩn và dung dịch thử

            + Dung dịch chuẩn

            + Dung dịch thử

            + Điều kiện sắc ký

            + Tiến hành

            + Thẩm định phương pháp phân tích

            Kết luận

            Phương pháp đề nghị để định lượng cordycepin trong Cordyceps militaris bằng sắc ký lỏng cột pha đảo C18 được thẩm định theo hướng dẫn của ICH cho thấy đơn giản, phù hợp với nhiều phòng thí nghiệm ở nước ta và đạt độ đúng, chính xác và tin cậy. Phương pháp này có thể ứng dụng vừa định tính, vừa định lượng cordycepin trong nguyên liệu đông trùng hạ thảo với điều kiện là chúng được tách ra khỏi các thành phần khác trong nền mẫu.