Phân lập, xác định cấu trúc các xanthon từ rễ cây viễn chí lá nhỏ (Polygala paniculata L.)

Tóm tắt

Viễn chí lá nhỏ (VCLN) được xếp vào nhóm thuốc an thần trong danh mục các dược liệu được Bộ Y tế công nhận chủ yếu sử dụng tại các cơ sở khám chữa bệnh. Dân gian dùng rễ làm thuốc xoa bóp chữa tê thấp, nhức mỏi; nước sắc dùng chữa chứng đầy hơi, sổ mũi; nước hãm của VCLN chữa ho, hen suyễn và phối hợp trong một bài thuốc chữa tiêu chảy. Các công trình khoa học trước đó đã cho thấy chi Polygala rất đa dạng về mặt hóa học, gồm có xanthon, triterpenoid, lignan. Nghiên cứu sơ bộ hoá thực vật cho thấy VCLN chứa các hợp chất như lignan, flavonoid, saponin, xanthon, coumarin. Các hợp chất này thể hiện hoạt tính kháng khuẩn, kháng nấm, kháng virus, chống khối u...đặc biệt là xanthon có đặc tính giúp mau lành vết thương, giảm đau và chống oxy hoá khá mạnh.

Nguyên liệu: Rễ cây VCLN được nhóm điều tra thuộc Trung tâm Sâm và Dược liệu nhận thấy tại vùng rừng thuộc huyện Lâm Hà - Lâm Đồng, thu hái và cung cấp vào tháng 10/2015.

Phương pháp nghiên cứu

+ Phương pháp chung: Đo phổ MS và  phổ ¹H, ¹³C-NMR

+ Phương pháp chiết xuất và phân lập: Bột nguyên liệu được làm ẩm và ngâm 24 giờ, chiết ngấm kiệt bằng MeOH (tỉ lệ 1:6), thu được dịch chiết. Cô giảm áp dịch chiết đến dạng cao sệt thu được cao MeOH thô.

+ Phân lập các hợp chất: Sắc ký cột (SKC) silica gel phân đoạn cao ether dầu hỏa với hệ dung môi rửa giải petroleum ether - ethyl acetat có độ phân cực tăng dần.  

Kết quả

            Từ cao chiết ether dầu hỏa của rễ viễn chí lá nhỏ thu tại Lâm Đồng, sử dụng kỹ thuật sắc ký cột pha thuận, kết hợp với các kỹ thuật phổ, đã phân lập và xác định được cấu trúc của 2 hợp chất xanthon: 1,3,5-trihydroxy-4-[3-hydroxy-3-methylbutadien-1]xanthon (KT₁) và 1-hydroxy-5-methoxy-2,3-methylendioxyxanthon (KT₂). Hợp chất KT₁ lần đầu tiên được phân lập từ loài viễn chí lá nhỏ thu hái ở Lâm Đồng. Các chất phân lập là tiền đề cho thử nghiệm dược lý và tiêu chuẩn hóa cho dược liệu rễ viễn chí lá nhỏ.