Đặc điểm hiển vi và định tính thành phần hóa học loài Lysimachia congestiflora Hemsl. và Lysimachia vietnamensis L. K. Phan & C. M. Hu

Tóm tắt

Chi trân châu (Lysimachia L.) là một chi thực vật thuộc họ Anh thảo (Primulaceae) với hơn 180 loài, phân bố chủ yếu ở những vùng ôn đới và nhiệt đới Bắc bán cầu. Ở Việt Nam có 20 loài thuộc chi Lysimachia L. đã được ghi nhận, trong đó có một số loài đặc hữu cho hệ thực vật Việt Nam như trân châu Ba Vì (Lysimachia baviensis C. M. Hu), Lysimachia vietnamensis P. K. Lôc & C. M. Hu và Lysimachia verbascifolia C. M. Hu & P. K. Lôc. Các loài trong chi Lysimachia L. ở Việt Nam từ lâu đã được sử dụng trong dân gian làm thuốc với rất nhiều công dụng khác nhau như: trân châu Ba Vì (L. baviensis) dùng để chữa thấp nhiệt, hoàng đản, tiểu tiện khó, bạch đới, băng lậu; trân châu lá men (L. decurrens) dùng để chữa đòn ngã; hay như trân châu hoa thưa (L. laxa) được dùng để chữa giun đũa; trân châu hoa chụm (L. congestiflora) dùng để chữa viêm gan, ho nhiều đờm. Tuy nhiên, thông tin về đặc điểm hình thái, giải phẫu cũng như thành phần hóa học của các loài thuộc chi Lysimachia L. ở Việt Nam còn rất hạn chế. Cụ thể, trong 20 loài Lysimachia L. có ở Việt Nam, mới chỉ có 5 loài bao gồm L. clethroides, L. fortunei, L. candida, L. congestiflora, L. sikokiana đã được nghiên cứu bởi các nhóm nghiên cứu trên thế giới; ở Việt Nam chưa có nghiên cứu nào được công bố. Trong nghiên cứu này, cung cấp cơ sở dữ liệu về đặc điểm hình thái, đặc điểm giải phẫu cũng như định tính thành phần hóa học của loài Lysimachia congestiflora Hemsl. (Trân châu hoa chụm) và loài Lysimachia vietnamensis L. K. Phan & C. M. Hu (Trân châu Việt Nam).

Nguyên vật liệu

Toàn cây của loài trân châu hoa chụm (L. congestiflora Hemsl.) được thu hái tại Phong Thổ - Lai Châu vào tháng 9 năm 2019.

Phương pháp nghiên cứu

- Nghiên cứu đặc điểm vi phẫu

- Định tính các nhóm chất trong dược liệu

- Triển khai sắc ký lớp mỏng

Kết luận

Từ đặc điểm hình thái, tên khoa học của hai loài nghiên cứu được giám định là trân châu hoa chụm (Lysimachia congestiflora Hemsl.) và trân châu Việt Nam (Lysimachia vietnamensis L.K. Phan & C.M. Hu). Các kết quả nghiên cứu về hiển vi đã cho thấy được đặc điểm giải phẫu và đặc điểm bột của hai loài nghiên cứu có một số điểm khác biệt: thân và lá loài L. congestiflora có nhiều lông tiết và lông che chở bao phủ; trong khi đó, ở loài L. vietnamensis thì gần như không có, trên bột loài L. vietnamensis gần như không quan sát thấy các hạt tinh bột, hình dạng hạt phấn hai loài cũng có sự khác biệt với hạt phấn loài L. congestiflora có hình tròn, trong khi hạt phấn loài L. vietnamensis có hình bầu dục. Kết quả định tính bằng phản ứng hóa học cho thấy flavonid, saponin và tanin là các thành phần hóa học chính của hai loài này, ngoài ra loài L. congestiflora còn có thêm anthranoid. Sắc kí lớp mỏng đã tìm được hệ dung môi tách thích hợp, sắc kí đồ của hai loài L. congestiflora và L. vietnamensis có sự khác nhau rõ ràng về số lượng và vị trí các vết thể hiện sự khác nhau về thành phần hóa học hai loài.