Gốm Nam Bộ - truyền thống và những vấn đề trong quá trình hội nhập, phát triển bền vững

Tóm tắt

Nghề gốm ở Nam bộ có thể được tính từ khi cư dân Việt ở miền Bắc, miền Trung vào lập nghiệp thế kỷ XVII, sau đó một bộ phận người Hoa ở nam Trung Quốc qua các đợt di dân với nhiều lý do, mục đích khác nhau. Vượt qua nhiều trở ngại ban đầu, họ đã tụ lại để làm ăn, buôn bán, sản xuất và định cư lâu dài, xây dựng quê mới trên vùng đất hoang vu với cảnh rừng rậm, cọp beo, cá sấu... Trong cộng đồng ấy có những người rất giỏi nghề gốm từ nơi bản quán và họ đã mang theo nghề đến đất phương Nam. Với bàn tay khéo léo, óc sáng tạo, họ đã cung cấp  hàng triệu sản phẩm quan trọng cho cuộc sống như các loại gốm dùng trong sinh hoạt hàng ngày, trong kiến trúc xây dựng, trang trí, trong tôn giáo, trong kỹ thuật.

Mấy thế kỷ qua, nghề gốm có những bước thăng trầm cùng lịch sử, nhưng nhìn chung, nghề vẫn luôn phát triển không ngừng bởi sự năng động, sáng tạo của những người làm gốm nơi đây. Để có sự phát triển liên tục, những người làm gốm đã đi tiên phong hội nhập, tiếp thu những thành tựu sản xuất gốm trên thế giới và quá trình ấy đã diễn ra trong suốt thế kỷ XX.  Tuy nhiên, quá trình hội nhập quốc tế ngày nay không đơn giản, những điểm mạnh, điểm yếu, những cơ hội hay nguy cơ luôn tiềm ẩn ảnh hưởng, thậm chí đe doa sự tồn tại và phát triển của gốm sứ Nam Bộ. 

Để tạo sự phát triển bền vững trong tương lai trong quá trình hội nhập, bài viết đề cập đến thực trạng của nghề gốm ở Đồng Nai, Bình Dương và Vĩnh Long để thấy được những mặt tích cực cũng như hạn chế, yếu kém trên một số mặt như quy trình sản xuất, sản phẩm, ô nhiễm môi trường, kỹ thuật, hao hụt tài nguyên đất, thị trường trong và ngoài nước, vấn đề maketing, hội nhập trong giai đoạn mới… Bên cạnh đó, người viết phác họa một số giải pháp, những kiến nghị hướng tới ổn định thị trường trong nước và xuất khẩu đem lại nhiều lợi nhuận hơn nữa, đồng thời giữ vững và phát huy giá trị văn hóa Việt Nam, chuyển tải văn hóa độc đáo của Việt Nam ra quốc tế thông qua gốm Nam bộ.

Về bố cục, bài viết đề cập đến các vấn đề cơ bản sau:

·            Đôi nét về sự hình thành và phát triển của nghề gốm sứ Nam bộ

·            Quá trình hội nhập của gốm Nam bộ trong lịch sử

·            Thực trạng và những vấn đề của gốm Nam bộ trong hội nhập và phát triển.