Vấn đề bản thể luận trong triết học Phật giáo thời Trần

Tóm tắt

Trong bài viết này, tác giả đã luận chứng để làm rõ rằng, quan niệm về "bản thể" của triết học Phật giáo nói chung và triết học Phật giáo thời Trần nói riêng là một quan niệm mang tính đặc thù phương Đông, là loại quan niệm vượt lên mọi nhị nguyên. Tuy các nhà thiền học thời Trần dùng nhiều tên gọi khác nhau để chỉ bản thể, nhưng có thể khái quát lại như sau: bản thể cùng một lúc vừa là tâm thức vừa là vật chất. Bản thể này là thực tại cuối cùng - là khởi nguyên, là cội nguồn của toàn thể vũ trụ. Nó xuyên suốt mọi vật thể vật chất trong vũ trụ và phản chiếu trong tâm thức con người dưới dạng bồ đề, tuệ giác. Từ bản thể hay chân như, do vô minh, vọng động mà xuất hiện chúng sinh. Từng chúng sinh sau khi giải thoát lại trở về hòa nhập với bản thể tuyệt đối này.