ĐỀ NGỮ TRONG CÚ ĐƠN TIẾNG VIỆT: MÔ TẢ THEO QUAN ĐIỂM CHỨC NĂNG HỆ THỐNG

Tóm tắt

Bài viết này mô tả một khía cạnh của ngữ pháp văn bản tiếng Việt theo quan điểm chức năng. Khung lí thuyết sử dụng để mô tả là Ngữ pháp chức năng hệ thống do Halliday và các nhà ngữ pháp chức năng hệ thống khác phát triển. Trọng tâm của bài viết được đặt vào việc mô tả Đề ngữ trong cú đơn. Hai câu hỏi chính làm nền tảng cho bài viết là: (1) Đề ngữ là gì trong cú đơn tiếng Việt và Đề ngữ được nhận diện như thế nào?; và (2) những lựa chọn tinh tế nào có sẵn trong môi trường ĐỀ NGỮ và chúng được phân biệt như thế nào? Nghiên cứu cho thấy ĐỀ NGỮ trong tiếng Việt là một hệ thống của cú với tư cách là một thông điệp; nó có thể được định nghĩa như là “xuất phát điểm của thông điệp” (Halliday (1967b, tr. 212; 1970, tr.161; 1985b, tr. 38), và có thể được nhận diện bởi vị trí đầu tiên trong cú; môi trường ĐỀ NGỮ mở ra một số lựa chọn tinh tế và những lựa chọn này có thể được phân biệt theo ba siêu chức năng ngôn ngữ: siêu chức năng trải nghiệm, siêu chức năng liên nhân, và siêu chức năng văn bản. Nghiên cứu góp phần vào việc vận dụng lí thuyết Ngữ pháp chức năng hệ thống vào việc mô tả ngữ pháp văn bản của cú tiếng Việt, mở ra những tiềm năng cho một cách tiếp cận mới trong việc mô tả toàn diện ngữ pháp chức năng hệ thống tiếng Việt phục vụ cho giảng dạy, học tập và nghiên cứu ngôn ngữ.